Hội làng Đặng Xá

Làng Đặng Xá xưa thường gọi là làng Đặng, còn có tên là Đương Xá, thuộc tổng Châm Khê, huyện Võ Giàng. Nay, Đặng Xá là một khu phố thuộc phường Vạn An, thành phố Bắc Ninh.

Đặng Xá xưa là một làng cổ có dòng sông Ngũ huyện chảy qua, đất đai màu mỡ nhưng trũng thấp. Sông Ngũ huyện tạo điều kiện thuận lợi cho việc giao lưu với các làng khác, vùng khác. Người làng Đặng sống bằng nghề nông nghiệp. Ngoài ra còn có nghề thợ mộc, nghề trồng rau diếp. Tương truyền trước đây ở Đặng có nghề làm gốm, tại đây phát hiện nhiều mảnh gốm, lọ sành giống gốm Thổ Hà. Thuyền buôn từ các nơi về Đặng mua hàng gốm và bán các nông sản khác. Phố dốc Đặng ra đời.
Hội làng Đặng Xá chính là hội chùa Linh Quang, mở từ mùng 1 đến mùng 3 tháng 2 âm lịch. Cũng như nhiều lễ hội mùa xuân ở vùng Kinh Bắc, hoạt động tiêu biểu lễ hội chùa Linh Quang là tục hát Quan họ. Từ trước ngày mở hội, người dân nơi đây ai cũng ngóng đợi bạn về. Họ dọn dẹp nhà cửa, đường làng, gói bánh chưng... để đón bạn.
Mùng 2 là chính hội, các bọn Quan họ ở các nơi kéo về Đặng xem hội chùa Linh Quang và hát Quan họ. Sắp đến ngày hội chùa Linh Quang, các bọn Quan họ kết bạn trong vùng gặp nhau, hẹn nhau cùng trảy hội Đặng mùng 2 tháng 2. Đến Đặng, từng bọn rủ nhau vào chùa lễ Phật, vào đình lễ thánh. Sau đó tự tìm nơi thích hợp ở trên đường đi tới chùa, sân chùa, đứng ngoảnh mặt vào nhau mà trò chuyện, hát đối đáp với nhau. Đây là lực lượng hát Quan họ phổ biến trong hội Đặng.
Một hình thức hát Quan họ phổ biến khác ở hội Đặng là các cụ bà ở các làng xung quanh và ở các làng kết chạ với Đặng (Thổ Hà, Đông Xá, Phong Lẫm) sang Đặng lễ phật. Đến sân nhà chùa, từng tốp một đội lễ hát mừng hội, mừng làng, mừng năm mới. Bấy giờ các cụ bà Đặng Xá đã chính tế đợi sẵn cứ hai cụ ra đón một tốp, cất lời hát đáp lại rồi mời khách vào lễ phật. Xong, chủ mời khách ngồi chiều trải sẵn ở sân hát những bài kể hạnh theo làn điệu Quan họ. Hát cho tới trưa thì chủ mời khách xơi cơm nhà chùa. Lúc bạn ra về cũng rất tình nghĩa. Họ chúc nhau những lời chúc tốt lành và hẹn đến hội lần sau.
Ở Đặng Xá có bốn bọn Quan họ, một bọn nữ Đặng Xá kết bạn với một bọn nam Ngang Nội. Đây là cặp Quan họ kết bạn với nhau sớm nhất và bền vững nhất. Một bọn nam Đặng Xá kết bạn với một bọn nữ ở Đông Mơi. Một bọn nam Đặng Xá kết bạn với một bọn nữ ở Đống Cao. Một bọn nữ Đặng Xá kết bạn với một bọn nam Yên Mẫn. Trước kỳ lễ hội khoảng 1, 2 tháng, các bọn Quan họ Đặng phải thường xuyên luyện tập ở nhà chứa về bài bản cũng như các câu giao tiếp để đến ngày hội mọi sự được viên mãn. Gần tới ngày hội các bọn Quan họ cử người đi mời Quan họ bạn. Đó là các bọn Ngang Nội, Đông Mơi, Yên Mẫn, Đống Cao. Từ sáng sớm ngày mồng 2 tháng 2, Quan họ Đặng đã có mặt ở chùa để đón khách. Đầu tiên là đưa bạn vào chùa lễ Phật, ra đình lễ Thánh sau đó mới đưa vào nhà chứa. Đến cổng nhà chứa, Quan họ bạn hát mừng hội, mừng làng, mừng bạn. Lúc đó Quan họ chủ đợi sẵn ở sân hát đáp lại và mời bạn vào trong nhà uống nước, nghỉ ngơi. Tới trưa chủ mời khách xơi cơm Quan họ. Đến tối canh hát mới chính thức bắt đầu. Hát đối đáp Quan họ theo đúng lễ lối Quan họ. Hát tới đêm khuya mới nghỉ. Hát canh ở hội Đặng thường diễn ra trong một đêm mồng 2.