Nồi đồng Đại Bái

Hai làng Quảng Bố thuộc huyện Lương Tài và làng Đại Bái thuộc huyện Gia Bình, tuy khác huyện nhưng kề gần nhau, và người Quảng Bố thường đi gom đồng phế liệu, đúc thành tấm, người Đại Bái mua đồng tấm từ đó giọt nên đồ. Trước đây vào làng Đại Bái, đâu đâu cũng vang tiếng búa giọt đồ râm ran khắp cả vùng, ngày nay với nhiều kỹ thuật cơ giới hiện đại, những âm thanh như vậy thưa thớt hơn, nhưng bên cạnh vẻ ngoài tĩnh lặng là những xưởng dập, gò, đúc hoạt động sôi nổi trong các xóm ngõ. Từ ngoài đường cái đi dọc đường làng khá lớn, san sát những cửa hiệu bán đồ đồng. Thời kinh tế thị trường hiện đại, nơi đồng không còn là mặt hàng chính yếu nữa, như câu ca: Muốn ăn cơm trắng cá trôi/Thì về làng Bưởi đánh nồi với anh. Bưởi là tên cổ của Đại Bái, đôi khi người ta gọi là Bưởi Nồi, để chỉ rõ cái chính danh của làng nghề này...
Như vậy, Đại Bái nguyên là nơi gò đồng nguội, một nghề đòi hỏi phối hợp chặt chẽ với các làng đúc đồng nóng và một tay nghề tạo tác cao. Chúng ta từng thấy những nồi ba, nồi bảy ngày xưa ông bà nấu bánh chưng và đồ xôi, những cây đèn đồng thắp nến hoặc gắn đĩa đồng thắp dầu lạc, những chiếc mâm ba chân mà bề mặt chạm hình vẽ như một bức tranh có hoạt cảnh ở lòng mâm và hoa văn tứ quý ở vành rìa. Nghệ thuật đồng nguội này ngày nay vẫn phổ biến trong đồ đồng chạm nguội tam khí, trước tiên phải cắt miếng hoa văn cho tinh khéo, sau đó lấy nền trên mặt đồ đồng cho khít hoa văn, cuối cùng ghép và mài nhẵn như là một mặt đồng đúc liền. Kỹ nghệ đồng Đại Bái đã di chuyển vào Thanh Hóa, và người ta vẫn giữ tên Đại Bái. Sau này khi các vua nhà Nguyễn cần thợ đúc các khẩu súng Thần cơ và Cửu đỉnh, đã trung tập nhiều làng nghề đúc đồng trong nước, trong đó có Đại Bái, Bắc Ninh và Thanh Hóa, để hình thành làng đúc Dương Xuân ở Huế.