Không chỉ là nhà thơ...

Đấy là tôi muốn nói về Nguyễn Anh Thuấn, ông là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam từ năm 2003 - chuyên ngành thơ, thì đương nhiên phải là nhà thơ. Nhưng tôi muốn đem đến cho các bạn một sự bất ngờ, một điều khẳng định: Nguyễn Anh Thuấn không chỉ là nhà thơ mà còn là một nhà văn, viết văn xuôi khá chắc tay và đầy nhiệt huyết.

Tháng trước, có việc lên Bắc Ninh, tình cờ gặp Thuấn. Thuấn mừng lắm, bảo định xuống dưới bác, lại sợ cái cô Vít tai quái. Tiện đây tặng bác hai tập sách văn xuôi, Nhà xuất bản Hội Nhà văn mới in xong... Trước đó tôi có đọc một số bài Thuấn bình những bài thơ hay của các nhà thơ lớn đăng trên các báo. Tôi thấy văn Thuấn hoạt, liên tưởng lô-zích, chịu khám phá, văn chương dí dỏm… Tôi biết Nguyễn Anh Thuấn có tài nhưng cho rằng chỉ là cảm xúc bất chợt, làm thơ thì hay chứ những người như thế thường là không đủ kiên nhẫn mà mài bút như mấy ông văn xuôi. Vì thế cầm trên tay hai tập văn xuôi của Thuấn, tôi thực sự mừng và xúc động. Hai tập có hai cái tên rất gợi. Một tập là: “Sự kỳ diệu của cái đẹp” bìa có vân dọc, màu vàng như gỗ vàng tâm. Rất sang trọng. Một tập là: “Bờ sông vẫn đầy gió”, màu xanh, tạo cảm giác thân quen, dịu mát...
Đêm ấy, tôi chọn tập gỗ vàng tâm đọc trước. Sách có 217 trang, 47 bài, bình 45 bài thơ của 39 tác giả, bao gồm những nhà thơ lớn như: Nguyễn Đình Thi, Anh Thơ, Hữu Thỉnh, Lò Ngân Sủn, Lê Khánh Mai, Nguyễn Hữu Quý, Y Phương , Anh Vũ , Nguyễn Phan Hách… Những nhà thơ trong tỉnh như: Giáp Đình Chiến, Thái Khoát, Nguyễn Khắc Đàm, Nguyễn Ngọc Ly… Có cả những người rất ít làm thơ như nhà nghiên cứu Mỹ thuật Nguyễn Lương Ngọc… Đặc biệt, ông bình cả những bài thơ của những tác giả Câu lạc bộ chưa từng ai biết như Nguyễn Đức San, Nhuận Thổ…
Thơ của các nhà thơ lớn, kể cả các nhà thơ trong tỉnh mà Nguyễn Anh Thuấn đã chọn, bình thì tất nhiên là hay rồi. Cái giỏi của Thuấn là tìm ra những ẩn ý, những góc khuất mà tôi cam đoan rằng chưa chắc tác giả nào cũng hiểu hết ý tứ của chính thơ mình(!). Đọc những lời bình của Nguyễn Anh Thuấn, người ta luôn bất ngờ, luôn bật ra cái từ “À…à” , “thế đấy” để rồi tấm tắc ngợi khen.
Nhưng cái mà tôi ngạc nhiên nhất là có những bài thơ, tôi (cũng vọc vạch làm thơ) chẳng thấy có gì là đặc sắc lắm, thậm chí còn khó hiểu, thế mà Nguyễn Anh Thuấn vẫn tìm ra những ẩn ý sâu xa trong đó. Đọc xong bài bình của ông mới thấy cái hay của bài thơ, cái giỏi của người bình, một cách tâm phục, khẩu phục. Xin đơn cử bài “Bỗng dưng… tôi chẳng giật mình” của một tác giả bây giờ tôi mới nghe tên. Xin được chép lại bài thơ:
    Bỗng dưng ...
trời đổ mưa dông
    Bỗng dưng...
 nước lũ tràn về trắng sông…
    Bỗng dưng...
 em đi lấy chồng
    Bỗng dưng...
 tôi lại hóa thành người dưng…
    Bỗng dưng…
tôi chẳng giật mình
    Trước sau
 thiên hạ bao điều bỗng dưng…
Nhuận Thổ
Trời đất! Thơ chi mà leo thang, mà nói chuyện trên trời dưới đất, chả ăn nhập gì với nhau! Cứ tưởng là lục bát ngắt đoạn mà không phải. Thơ tự do thì đúng hơn. Chả hiểu tác giả bài thơ định nói gì đây?.. Thế mà Nguyễn Anh Thuấn lại chỉ ra những cái hay (không thể chối cãi), cái hợp lý, cái cao tay đầy trải nghiệm của tác giả. Thơ sâu sắc mà người bình thì quá giỏi! Đọc hết bài bình của Thuấn, tôi bỗng nổi hứng đọc to:
Bỗng dưng… thơ ấy thành hay
Nhà thơ biến ảo thế này mới… kinh!...
Đêm sau, tôi mới đọc tập màu xanh. Tập này dầy hơn, có 34 bài, trong đó 24 bài bình các tập thơ, bài thơ, một bài bình văn, hai tản văn, một tùy bút và sáu bài không thể loại. Theo tôi cả chín bài này đều thuộc dạng tạp văn, cùng lắm là nâng thành tùy bút.
Cũng giống như “Sự kỳ diệu của cái đẹp”, 24 bài bình vẫn giữ được sự phát hiện, sự cảm thông và cái nhìn nhân văn với những gì mà bạn thơ còn khiếm khuyết. Đặc biệt Thuấn có những nhận xét rất hay về tập truyện ngắn “Ánh đèn bên nhà hàng xóm” của nhà văn Đỗ Công Tiềm-nhà văn của sự lương thiện, đúng như tiêu đề bài viết “Những trang văn nồng ấm tình người”.
Tôi muốn dành những dòng cuối của bài viết này cho chín bài tạp văn cuối sách. Với chín bài này tôi nghĩ Nguyễn Anh Thuấn  xứng đáng có tên trong đội ngũ những người viết văn xuôi trong tỉnh.
Trước hết xin bàn tới cách chọn tiêu đề. Tiêu đề một cuốn sách (một bài văn) cực kỳ quan trọng. Nó vừa phản ảnh đúng nội dung, vừa phải có sức gợi, tạo cảm hứng, gây sự tò mò. Tôi đoán chắc những ai có chút máu văn chương sẽ không thể làm ngơ trước những cuốn sách có những tiêu đề như “Thăm thẳm bóng người”, “Tản mạn trước đèn” của Đỗ Chu, “Khúc đồng dao lấm láp”, “Dòng sông thời con gái” của vợ chồng nhà văn Hoàng Phương Nhâm. Khi đặt tên “Sương khói Dâm Đàm”, “Bóng xưa bảng lảng” cho hai cuốn tiểu thuyết của mình là tôi học Đỗ Chu đấy chứ… Còn Nguyễn Anh Thuấn có bẩy tập thơ thì bốn tập tiêu đề bốn chữ, ba tập tiêu đề năm chữ. Đều rất gợi. Nếu trước mắt bạn là cuốn “Sự kỳ diệu của cái đẹp” tôi đố bạn có thể quay mặt đi. Nhưng thôi, vấn đề này sẽ bàn vào một dịp khác. Xin được quay lại với chín bài tạp văn với những tiêu đề “Nỗi khát khao thành phố”, “Một vòm xanh thiết tha”, “Bờ sông vẫn đầy gió”, “Long đong hàngxáo”…  Rõ ràng Thuấn cũng như tôi, bị cái ông nhà văn râu ba chòm ám ảnh. Nhưng là những ám ảnh tốt. Rất tốt. Rất gợi. Đầy lãng mạn và do đó… rất hay.
Thứ hai: Về đề tài. Khá đa dạng. Từ quá khứ đến hiện tại. Từ vi mô đến vĩ mô. Từ công việc hàng ngày đến nội tâm của cả một lớp người… Nguyễn Anh Thuấn có cái nhìn sắc sảo, tế nhị và nhân hậu. Nỗi long đong của nghề hàng xáo, nỗi vất vả của những cô cậu thí sinh, nỗi khát khao được làm người thành phố… được tác giả thấu hiểu, đồng cảm và hướng về phía trước.
Văn phong của Nguyễn Anh Thuấn giản dị, dễ hiểu, có nhiều câu tinh tế, tài hoa.. Ví dụ: Kể lại tuổi thơ của mình, Thuấn viết “Tuổi thơ tôi xao xác gió sông Cầu, ù ù tiếng xay lúa, thập thình tiếng gạo giã trong đêm. Nghe buồn mà mà thương mến biết bao!”. Nói về màu xanh của vòm cây sấu, Thuấn tả “Trong khi hai hàng cây bên đường đều trơ trụi lá, khẳng khiu và run rẩy… thì cái vòm xanh hiếm hoi, kiêu hãnh này lại làm lòng ông ấm lại” và rút ra kết luận “Hóa ra sự khốc liệt của mùa đông không thể tàn phá tất cả, dù là một chiếc lá xanh”. Cũng vậy, viết về Hà Nội “Một nghìn năm sau, Đại La-Thăng Long-Hà Nội đã là một kinh đô rộng lớn, hoành tráng với trập trùng cao ốc, những đại lộ thênh thang gió thổi, những cây cầu như chỉ có trong mơ…”
Đấy… nhiều, rất nhiều những câu văn hay, có tầm khái quát như thế. Đương nhiên, một nhà thơ chuyên nghiệp, thường chỉ quen viết ngắn, tốc ký những cảm xúc thăng hoa mà phải ngồi lỳ viết đi, viết lại hàng mấy vạn chữ thì quả là cực hình, không thể không có chỗ này chỗ kia  sai sót. Cái chính là Nguyễn Anh Thuấn đã làm được điều mình mong muốn, đã có tới hai cuốn văn xuôi “dầy dặn, bề thế”, gây được những tiếng vang trên diễn đàn văn học, nhất là thể loại bình thơ và tản văn.

Thuận Thành, tháng 8 năm 2021.