Khu vườn bí mật

“Khu vườn bí mật” là tiểu thuyết dành cho thiếu nhi của Frances Hodgson Burnett (1849 - 1924), nhà văn, nhà viết kịch người Anh. Sáng tác năm 1888, Khu vườn bí mật được coi là một trong những tác phẩm hay nhất của bà, một mẫu mực kinh điển cho văn học thiếu nhi. Ra đời cách đây đã hơn một thế kỷ, tác phẩm vẫn liên tục được các nhà xuất bản lớn của Anh và Mỹ tái bản, được dịch ra nhiều thứ tiếng trên thế giới.

Nhân vật chính của cuốn tiểu thuyết là cô bé 10 tuổi, Mary Lennox. Đột ngột mồ côi cả cha lẫn mẹ sau đợt dịch tả ở đất nước Ấn Độ xa xôi, tiểu thư Mary được gửi về trang viên Misselthwaite rộng lớn ở vùng đồng hoang Yorkshire nước Anh của người bác ruột quý tộc, giàu có Archibald Craven. Đau buồn vì người vợ trẻ vô cùng xinh đẹp và yêu quý sớm từ giã cõi đời, ông Craven thường xuyên vắng nhà, để lại trang viên cho những người làm coi sóc. Cô bé Mary khó tính, kiêu kỳ, cáu bẳn càng trở nên cô độc trong trang viên mênh mông với tòa nhà hàng trăm phòng mà gần như hầu hết thời gian đều đóng kín cửa.
Qua câu chuyện hàng ngày của người hầu gái bỗ bã nhưng chân thành Martha, tiểu thư Mary quen được phục dịch ở Ấn Độ dần thay đổi. Từ “cô chủ Mary quá ư ngang ngược” lúc nào cũng hống hách, cau có, Mary đã chịu trò chuyện với Martha, nghe theo lời khuyên tự làm những việc cá nhân như mặc quần áo… Martha có vô vàn chuyện để kể cho Mary nghe, về cánh đồng hoang, về cậu em trai Dickon có tài nói chuyện với loài vật và thu phục thú hoang, về người mẹ nghèo Susan Sowerby đông con nhưng vô cùng nhân hậu và có cách dạy con rất hay của cô… khiến Mary vốn thờ ơ với mọi sự bị thu hút. Mary bắt đầu chịu khó dậy sớm, ăn sáng và đi loanh quanh tìm hiểu khắp trang viên. Cuộc gặp gỡ với người làm vườn Ben Weatherstaff và con chim ức đỏ của lão đã góp phần thay đổi cuộc sống của Mary. Lão Wearthestaff hay cau có và cô độc như Mary và con chim ức đỏ trở thành hai người bạn đầu tiên của cô bé. Nhờ con chim ức đỏ, Mary đã khám phá ra khu vườn bí mật, bị ông Craven khóa chặt 10 năm sau cái chết đột ngột do tai nạn của người vợ trẻ xinh đẹp, đáng yêu, chủ nhân của khu vườn.
Cuộc gặp gỡ và kết bạn với Dickon, em trai Martha, cậu bé 12 tuổi biết thuần dưỡng và nói chuyện với loài vật mở ra một cuộc sống mới với Mary. Sự nhiệt thành, sôi nổi, khả năng hiểu biết vạn vật xung quanh của Dickon khiến Mary hoàn toàn tin tưởng, sẵn sàng chia sẻ bí mật về khu vườn. Ngày ngày, Mary cùng Dickon lặng lẽ đến khu vườn, say sưa đào xới, gieo hạt, tưới nước, háo hức chờ đợi từng mầm cây nhú lên. Mọi thứ tưởng như đã chết trong khu vườn 10 năm khóa kín ấy bỗng dần dần hồi sinh. Cùng với sự đổi thay của khu vườn, cô bé Mary cũng dần thay da đổi thịt, không còn dáng vẻ xấu xí, khó ưa ngày nào mà ngày càng xinh xắn, khỏe mạnh.
Một đêm, nghe tiếng gào khóc quái đản, Mary phát hiện ra sự tồn tại của Colin, cậu anh họ bằng tuổi, con trai chủ nhân trang viên, một cậu bé hay ốm đau quặt quẹo, thỉnh thoảng lại gào thét, quanh năm không rời khỏi giường bởi ám ảnh phải mang một cái bướu trên lưng và sắp chết. Trò chuyện với Colin (thật may là cậu bé lại chịu nói chuyện và có vẻ thích cô em họ), Mary bỗng hiểu rõ Colin không hề có cái bướu trên lưng như những người làm hay thì thầm bàn tán và cũng chẳng làm sao mà sắp chết. Tất cả chỉ vì tâm lý bệnh tật và suốt ngày nằm ì trên giường khiến Colin không khỏe.
Mary quyết định chia sẻ với Colin về khu vườn vốn thuộc về người mẹ quá cố của cậu bé, từ đó ba đứa trẻ cùng chung một bí mật và cùng nhau làm nên bao điều kỳ diệu. Ngày nào cũng vậy, cả hai anh em đều dậy sớm, cùng với Dickon bí mật đến khu vườn. Cậu chủ nhỏ suốt 10 năm hiếm khi ra khỏi nhà, bỗng ngày nào cũng đòi ngồi xe lăn ra ngoài chơi cùng Mary và Dickon khiến người làm không khỏi thắc mắc.
Không khí trong lành và công việc của người làm vườn khiến ba đứa trẻ vô cùng hào hứng, Mary và Colin càng ngày càng ăn khỏe, ngủ ngon. Để giữ bí mật với đám gia nhân, hai anh em thỉnh thoảng lại giả vờ bỏ bữa, Colin giả khóc lóc, làm mình làm mẩy. Trong khu vườn bí mật ấy, Colin đã dũng cảm rời xe lăn, chập chững những bước đi đầu tiên. Để rồi, khi mùa xuân tới cả khu vườn như bừng dậy, tràn ngập trong hương và sắc cũng là lúc cậu bé Colin có thể chạy trên đôi chân của mình. Ông Craven đã  xa nhà nhiều tháng vội trở về sau giấc mơ về khu vườn và người vợ trẻ yêu quý. Lần bước tới khu vườn sau 10 năm khóa chặt, ông sững sờ trước khu vườn hồi sinh mãnh liệt và cậu con trai hoàn toàn khỏe mạnh. Từ niềm tin, tình yêu thiên nhiên của cô bé Mary cùng cậu bé Dickon đã mang lại sự hồi sinh cho khu vườn hoang, hồi sinh cho cậu bé ốm yếu Colin, cho tâm hồn khô cằn vì đau khổ của ông Craven và cả trang viên Misselthwate hoang vu, buồn bã.
Với cốt truyện nhẹ nhàng, sâu sắc, giọng văn giản dị, dịu dàng và lôi cuốn, tác giả như kể một câu chuyện cổ tích, không chỉ dành cho thiếu nhi mà còn tặng cả người lớn. Không đơn giản là tình yêu thiên nhiên, đó là sức mạnh của tình bạn, lòng kiên nhẫn, của quyết tâm và tình thương yêu. Như nhận định của tờ Thời báo New York: “Một pha trộn của sức mạnh, vẻ đẹp, mối quan tâm sinh động và lòng tốt chân thành. Cuốn sách này chính là một điều thần kỳ”.
Sách do Nguyễn Tuấn Khanh dịch, bản quyền bản tiếng Việt thuộc về Công ty Văn hóa và Truyền thông Nhã Nam, Nhà xuất bản Văn Học tái bản năm 2019.