Khúc hát dòng Sông

“Đình Bảng có sông Tiêu Tương. Phát thương, phát Vương, phát Đế”. Lời sấm truyền hay câu ca đồng dao có từ bao giờ chẳng ai biết được. Trải 216 năm đến lúc chuyển giao quyền lực Lý Triều Bát đế đã làm vẻ vang Đại Việt. Đình Bảng trở thành Thái miếu Nhà Lý. Chiến tranh loạn lạc, vật đổi sao dời thấm thoắt cả nghìn năm để rồi một ngày người Đình Bảng chợt nhận ra rằng: Dòng sông cổ tích, dòng sông huyền thoại hay “Long mạch” quê hương chỉ còn trong truyền thuyết, có chăng hiện hữu là ao, chuôm còn sót lại và đang đứng trước nguy cơ bị công cuộc bê tông hoá nông thôn “bức tử” và “nuốt chửng”.

Đối với người dân Kinh Bắc, mỗi dòng sông chảy trong mạch nguồn quê hương đều có những dấu ấn riêng. Nếu như: “Sông Cầu làm bao xanh, ngang lưng làng Quan họ xanh xanh”, “Sông Đuống nằm nghiêng nghiêng trong kháng chiến trường kỳ” thì Sông Tiêu Tương lại nhuốm màu cổ tích, vừa thực vừa hư với truyền thuyết Trương Chi- Mỵ Nương.

Chuyện tình Trương Chi, Mỵ Nương và dòng sông Tiêu Tương không chỉ tồn tại trong dân gian mà đã được đưa vào thi ca, nhạc họa, phim ảnh… Điều này chứng tỏ sức sống mãnh liệt của văn hoá dân gian, góp phần kiến tạo nên bản sắc văn hoá riêng có của vùng Kinh Bắc mà hiện hữu rõ nét nhất là Dân ca Quan họ Bắc Ninh đã được công nhận là Di sản văn hoá phi vật thể đại diện của nhân loại.

Ngày nay, sông Tiêu Tương đã bị lấp gần hết, có chỗ bồi thành ruộng, có đoạn đắp thành đường. Chỉ còn đây đó một vài khúc sông còn sót lại và được gọi là ao, đầm... Nhưng, dòng sông đẹp gắn với những truyền thuyết và mạch nguồn văn hoá cổ truyền của vùng đất Kinh Bắc xưa vẫn còn sống động trong lòng văn hoá dân gian.

Việc tôn tạo, bảo  tồn khu di tích Đền Đô - Sông Tiêu Tương-Khu Sơn lăng cấm địa được tỉnh Bắc Ninh và thủ đô Hà Nội đặc biệt quan tâm nhân dịp kỷ niệm Đại lễ 1000 năm Thăng Long-Hà Nội. Theo đó, dự án khơi thông dòng sông Tiêu Tương, cải tạo, nâng cấp thành dòng sông lịch sử duyên dáng gắn liền và làm tôn thêm vẻ nên thơ của Đền Đô linh ứng là việc cần phải thực hiện sớm, là nhiệm vụ cần thiết và có ý nghĩa to lớn về tâm linh trong xây dựng phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Bắc Ninh, thị xã Từ Sơn và phường Đình Bảng. Liên danh Công ty CP Đầu tư A.D.E.L, Công ty CP Sông Đà 2, Công ty CP Đầu tư xây dựng Trung Việt được giao thực hiện dự án quan trọng này.

Dẫn chúng tôi đi một vòng quanh những dấu tích huyền thoại của dòng Tiêu Tương cổ xưa, ông Đỗ Hữu Lương- Giám đốc Liên danh Công ty CP đầu tư A.D.E.L hào hứng mô tả một không gian đầy chất thơ và nhạc khi dự án hoàn thành. Phương án kiến trúc được phê duyệt gồm: Cải tạo, bảo vệ, nâng cấp môi trường sinh thái, giữ nguồn nước sông Tiêu Tương không bị ô nhiễm. Dòng sông được khơi thông, nạo vét, xây kè đá và trồng cây bóng mát, cây thuỷ sinh hai bên bờ. Tôn tạo và khai thác các di tích, lịch sử - văn hóa hiện có hai bên bờ sông. Kết nối khu “Sơn lăng cấm địa” với “Khu di tích Đền Đô và sông Tiêu Tương” tạo thành quần thể du lịch tâm linh hấp dẫn. Quản lý chặt chẽ việc sử dụng đất tại khu di tích Đền Đô và sông Tiêu Tương.

Cơ cấu phân khu chức năng được chia làm 3 khu vực chính: Khu công trình văn hóa, công cộng; Khu công viên cây xanh, mặt nước; Quỹ đất ở.

Do khu vực quy hoạch có khởi nguồn từ Đền Đô, điểm kết gặp kênh Nam tại phía Tây phường Đình Bảng và bám dọc theo sông Tiêu Tương nên các phân khu chức năng được bố trí song song với dòng sông. Diện tích đất ở hiện có phía kề sát khu dân cư phía Tây bờ sông hiện tại của làng Đình Bảng sẽ khống chế chiều cao xây dựng nhà ở. Khu dân cư mới dọc bờ sông được quy hoạch đồng bộ, mẫu nhà mang đậm sắc thái kiến trúc đồng bằng Bắc bộ kết hợp với đường mới có cây xanh bóng mát nhằm tạo không gian cảnh quan nông thôn mới.

Sông Tiêu Tương cổ xưa về cơ bản vẫn được bảo tồn, lòng sông sẽ được khơi thông, nạo vét và kè hai bên bờ, đảm bảo có thể sử dụng cho dich vu seo vụ du lịch bằng thuyền nhỏ dọc sông, tổ chức hát Quan họ trên thuyền Rồng vào các dịp lễ hội.

Dọc bờ sông phía Đông bố trí khu dịch vụ như: Giới thiệu các sản phẩm làng nghề (bánh phu thê; rượu nếp cái hoa vàng; tranh Đông Hồ; đồ đồng, đồ gỗ mỹ nghệ) và khu trưng bày cây cảnh nghệ thuật.

Qua trao đổi với lãnh đạo phường Đình Bảng, chúng tôi được biết: Toàn bộ kinh phí đầu tư thực hiện dự án gần 200 tỷ đồng do Liên danh Công ty CP đầu tư A.D.E.L chịu trách nhiệm theo hình thức BT. Cùng với triển khai dự án khôi phục dòng sông Tiêu Tương (đoạn qua làng Đình Bảng), Liên danh Công ty CP đầu tư A.D.E.L sẽ tiến hành quy hoạch xây dựng một khu đô thị mới hiện đại góp phần tạo lập cảnh quan đô thị hiện đại không chỉ với phường Đình Bảng mà cả Thị xã Từ Sơn.

Dòng chảy của Tiêu Tương không chỉ là mạch nguồn văn hoá của người Kinh Bắc đời nối đời mà còn là nguồn cảm hứng vô tận của những sáng tạo vượt thời gian và không gian. Việc làm “sống” lại dòng sông lắng sâu bao huyền thoại một thời, để tiếng hát Trương Chi lại ngân vang, bay cao, bay xa… và vượt lên tất cả là khát vọng về quê hương Bắc Ninh chuyển mình mạnh mẽ trên tiến trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá sớm trở thành thành phố trực thuộc Trung ương thật đáng trân trọng biết bao.                                                 

Đào Đình Khoa