Làng nghề trong tiến trình công nghiệp hóa

Bắc Ninh là địa phương có nhiều làng nghề truyền thống. Trong những năm qua công nghiệp nông thôn, làng nghề được tỉnh quan tâm đầu tư phát triển, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hướng giảm tỷ trọng nông nghiệp, tăng tỷ trọng công nghiệp-dịch vụ.

Giá trị sản xuất công nghiệp trong các làng nghề chiếm khoảng 80% giá trị sản xuất công nghiệp ngoài quốc doanh và khoảng 25-30% giá trị sản xuất công nghiệp trên địa bàn tỉnh.

Công nghiệp nông thôn phân bố khá rộng khắp, nhưng tập trung chính ở các địa phương có nghề truyền thống, đặc biệt là khu vực phía bắc sông Đuống. Các nhóm ngành TTCN sử dụng nhiều lao động, nguyên liệu tại chỗ, phù hợp với quy mô hộ gia đình như: Sản xuất đồ gỗ mỹ nghệ, mộc dân dụng, xây dựng dân dụng, chế biến nông sản, tái chế kim loại, giấy… chiếm tỷ trọng lớn.

Thị xã Từ Sơn có 5 xã khu vực nông thôn, ngành nghề chính là sản xuất đồ gỗ mỹ nghệ, cơ khí nhỏ, dệt… có gần 56% số hộ tham gia chiếm tỷ lệ cao nhất tỉnh. Tiên Du có 13 xã với 26,3% số hộ tham gia sản xuất chủ yếu các nghề: xây dựng, mộc dân dụng, sản xuất giấy, chế biến nông sản… Yên Phong có 27,8% số hộ tham gia sản xuất công nghiệp, TTCN… Thuận Thành có 17 xã, 1 thị trấn, tổng số hộ tham gia sản xuất công nghiệp, TTCN chiếm 38,5% với các ngành nghề chủ yếu chế biến nông sản, may mặc, sản xuất hàng mã, mộc dân dụng…

Tuy công nghiệp nông thôn Bắc Ninh có những bước tiến khá nhanh, bước đầu khai thác tiềm năng ở các làng nghề, đẩy nhanh quá trình chuyển dich vu seo cơ cấu kinh tế nông thôn song tiềm năng và lợi thế so sánh của công nghiệp nông thôn Bắc Ninh chưa được khai thác hiệu quả. Các làng nghề nói riêng, công nghiệp nông thôn nói chung vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức. Hầu hết các cơ sở sản xuất công nghiệp nông thôn hiện là sở hữu tư nhân, phát triển mang tính tự phát, sử dụng công nghệ lạc hậu. Hơn 80% số cơ sở không đủ vốn để đầu tư đổi mới công nghệ, mở rộng sản xuất, sử dụng nhà ở làm nơi sản xuất dẫn đến ô nhiễm môi trường gia tăng.

Ở một số địa phương tuy đã có cụm công nghiệp (CCN) song vẫn còn tình trạng sản xuất trong khu dân cư. Công trình hạ tầng trong hàng rào còn chắp vá, thiếu công trình xử lý môi trường… dẫn đến môi trường tại các CCN, đặc biệt là các CCN làng nghề còn nhiều bất cập. Công tác đăng ký thương hiệu, thiết kế cải tiến mẫu mã, chất lượng sản phẩm còn hạn chế nên khó cạnh tranh và mở rộng thị trường tiêu thụ, nhất là thị trường nước ngoài. Các làng nghề chưa khai thác  tốt tiềm năng du lịch trong việc quảng bá và tiêu thụ sản phẩm thủ công mỹ nghệ truyền thống. Việc giữ gìn, tôn vinh và tuyên truyền bản sắc văn hóa dân tộc trong sản phẩm truyền thống chưa được coi trọng.

Cùng với những tồn tại trên, một số chính sách phát triển ngành nghề nông thôn thời gian qua còn bất cập, thiếu đồng bộ. Các chính sách về đất đai, đào tạo nguồn nhân lực chưa thực sự tạo điều kiện cho ngành nghề nông thôn phát triển.

 Để khắc phục những tồn tại này, đồng thời phấn đấu đến năm 2015 toàn tỉnh không còn xã trắng nghề, đến năm 2020 có 300 làng nghề đạt tiêu chuẩn, tạo tiền đề vững chắc để đến năm 2015 Bắc Ninh cơ bản trở thành tỉnh công nghiệp, thì việc xây dựng quy hoạch phát triển công nghiệp nông thôn là yêu cầu tất yếu hiện nay. Trong đó tập trung đầu tư cho các ngành nghề có lợi thế trong giai đoạn tới như: Nhân rộng ngành nghề sản xuất đồ gỗ mỹ nghệ phục vụ tiêu dùng trong nước và xuất khẩu; cơ khí chế tạo máy móc thiết bị và gia công kim loại; công nghiệp chế biến nông sản… để hướng đến các thị trường ASEAN, EU, châu Mỹ, Nhật Bản… Duy trì và phát triển các nghề thủ công không gây ô nhiễm môi trường, sử dụng lao động nhàn rỗi ở mọi độ tuổi trong các thôn, xã. Hình thành mạng lưới các cụm, điểm công nghiệp tạo điều kiện cho việc hình thành phát triển các doanh nghiệp vừa và nhỏ, hộ gia đình gắn với chương trình xây dựng nông thôn mới. Thực hiện di dời các cơ sở gây ô nhiễm môi trường ra khỏi khu dân cư, gắn sản xuất với xử lý môi trường tại các CCN một cách hiệu quả, bảo đảm tăng trưởng kinh tế đi đôi với giữ gìn vệ sinh môi trường.

Bài, ảnh: Thái Uyên