Lão Lưu

Từ ngày ấy người làng Mận rất tự hào về cội nguồn của mình. Phải là nơi người Việt cổ sinh sống mới có trống đồng; phải văn minh thế nào đấy mới có trống đồng chứ…

Làng Mận có hai họ lớn là Ngọ Văn và Ngọ Đình. Lưu họ Trương, con cụ Thủy. Cụ Thủy theo cha đi khắp nơi đóng gạch thuê, rồi lấy người con gái họ Ngọ đã quá lứa và sinh ra Lưu. Theo dân làng kể lại, do cụ Thủy khác họ nên cụ làm phúc chữa được bao nhiều bà mẹ khi sinh nở khỏi tắc sữa. Cái mẹo dân gian này chẳng biết thế nào nhưng đến mãi những năm chín mươi của thế kỷ trước vẫn “linh nghiệm” lắm. Ngày ấy vợ tôi sinh đứa lớn, bị tắc sữa đau tức tái tê mặt mày, mấy đứa trẻ trong họ thi nhau bú cũng chẳng được. Bác dâu trưởng lặng lẽ sang nhà cụ Thủy, nghe tiếng chó sủa cụ Thủy đã lầm bầm: Lại tắc sữa chứ gì, mấy hôm nay ngoảng hết cả. Sáng hôm sau không biết do chén thuốc nam của ông lang Thùy hay do cụ Thủy mà hai bầu sữa vợ tôi chảy như suối, vợ tôi khoan khoái ra mặt. Lúc bấy giờ chị dâu tôi vừa cười vừa đon đả: Chú phải mang lễ cảm ơn cụ Thủy, không có cụ thì chết chứ chả chơi. Rồi chị lặng lẽ lấy gói giấy gối dưới giường vợ tôi cho tôi xem. Tôi mở ra thấy một nhúm gần giống những sợi thuốc lào. Thấy tôi cười sằng sặc, chị dâu tôi vừa lườm vừa trách: Chú tưởng lúc nào người có học cũng làm được việc này à, đau điếng cả người mà cụ ấy chẳng nề hà đấy. Thế là làm phúc đấy. Có phúc khác có phần. Cụ Thủy nghèo đói cả đời, cả đời không sợ đau đớn để làm phúc bây giờ nhà Lưu mới phất được lên đấy.

Lưu thật thà như đếm, ai nhờ gì cũng làm, ai trêu gì cũng cười, chẳng bao giờ tranh luận, cãi vã với ai. Cái ngày Lưu lấy vợ, gần nửa tháng trời Lưu vẫn ngủ nhà ngoài, cụ Thủy đuổi mãi Lưu mới vào ngủ cùng vợ. Vợ Lưu nằm trên chiếc giường tre chuồng bèo ba mặt, khóc tấm tức. Lưu ngỡ vợ bị bệnh gì bèn hỏi: Nhị, bị làm sao để nhà đưa đi viện. Nhị càng khóc, Lưu sợ, vừa lay vai Nhị vừa dỗ dành đi viện. Sau đêm ấy Nhị tươi vui hẳn lên, cả ngày hai vợ chồng quấn nhau như hình với bóng, tối đến đi ngủ còn sớm hơn cả gà.

Nhưng lạ một điều Lưu lại thích làm thơ. Lưu làm thơ về các xứ đồng làng: Cả đời đồng Cúi, đồng Phang/Bao giờ mở mặt nghênh ngang võng đào…Đồng Trò có cái gì vui/Quanh năm bốn vụ lui hui mặt mày.

Những năm mất mùa, đến củ chuối chẳng có mà ăn. Người làng vớ gì ăn nấy. Vợ chồng cụ Chuyên ăn cóc ngộ độc rồi chết, Lưu cũng xuất khẩu vài câu: Người ta ăn cóc chẳng sao/ Ông Chuyên ăn cóc lại lao xuống thùng.

Năm ấy chưa có lệnh cấm pháo, thằng Ca làm quả pháo cối to bằng ống bơ, trong khi đang nhồi thuốc thì pháo nổ, bị thương khá nặng và Lưu cũng lại tường thuật trực tiếp: Người ta đốt pháo chẳng sao/Thằng Ca đốt pháo lộn nhào góc sân/Bà Ca trông thấy tủi thân/Ông Ca trông thấy một phần thêm lo/Chân tay có gãy chẳng lo/Chỉ sợ toi mất cái “kho” giống nòi.

Mọi điều ở làng Mận này cũng trôi theo mùa theo năm nhưng mỗi độ tết về mọi người lại hay ôn lại chuyện cũ của làng, không ai bảo ai lại đọc thơ của Lưu. Thơ của Lưu đã thành nhật ký của làng Mận!

Cái thời thơ thời sự đưa tin của Lưu kéo khá dài. Sau được đền bù đất, theo định suất nhà Lưu có mấy mảnh mặt đường, con cái làm trong khu công nghiệp, nhà Lưu có điều kiện mua sắm vô tuyến, loa đài, hát karaoke suốt ngày. Mới đầu Lưu rất ngượng mỗi khi cầm micro, Lưu chờ con trai, con dâu đi làm hết rồi đóng cửa hát. Giờ thì đám cưới nhà ai trong làng, ông Lưu cũng “Tình cây và đất”.

Hát chán Lưu chơi “phây”, đọc thơ trên mạng. Lưu kết bạn với nhiều thi huynh thi hữu, thơ của Lưu có tâm sự, suy ngẫm, chiêm nghiệm hơn. Lưu rất khoái thơ của Đồng Đức Bốn, Nguyễn Duy, Hồ Dzếnh, Bảo Sinh. Sau một thời gian thơ của Lưu chững lại. Lưu bảo, ngượng lắm, điếc không sợ súng thì mới dám thơ thơ, phú phú.

Lưu “nhập thất” đắm chìm trong thơ của các vĩ nhân, Lưu cũng bắt đầu lấy lại phong độ. Gặp tôi, Lưu kéo tôi bằng được qua nhà chơi. Ừ thì qua, thực tình tôi cũng thèm nói chuyện với Lưu. Lưu là ký ức của làng Mận, chơi với Lưu vô nhiễm thói tục.

Lưu rót chén rượu mời tôi và dòng tâm sự về làng Mận trong Lưu tuôn trào. Lưu bảo, tiếc nhất là cổng làng không còn đôi chó đá và bến ao cũng mất. Ngày xưa gái làng giặt chiếu, giặt áo, đập bồm bộp vang khắp cả mặt ao. Lưu nhắp ngụm rượu, mắt Lưu ngấn lệ, Lưu đọc thơ về chó đá:

Nghìn năm ngồi lặng lẽ/Có thấy sự nổi chìm/Quỷ và ma vất vưởng/Chắc không vào được làng?

Bây giờ làng lên phố/Chó đá không hợp thời/Ai giấu đâu biệt tích/Hay đã về chầu giời?

Giờ cổng làng không chó/Làng không còn bến ao/Cây đa làng ngơ ngác/Mái đình làng chênh chao.

Tôi lặng lẽ ngồi nghe thơ Lưu, có chút buồn sâu thẳm trong thơ của Lưu vương vào tôi. Ký ức làng Mận xưa hiện về. Búi dứa dại góc ao, ngày hè hoa dứa màu vàng chanh nõn nà đơm bông kín đáo, hương thơm ngào ngạt. Bè tre ngâm dưới ao có vài cành tre tươi nảy lộc phất phơ, vài chú chuồn chuồn đậu đậu, bay bay, mấy chị gọng vó đuổi nhau như những chú nhện trên mặt nước. Ao làng một thuở trong veo, một đi có trở lại? Lưu sống, à không, Lưu đằm mình với làng Mận từ thuở lọt lòng đến giờ. Cái còn cái mất, cái đến cái đi của làng Mận làm sao không khỏi day dứt, chênh chao!

Thấy tôi ngẫn ngờ, Lưu hỏi: Ông có nhớ bài thơ lớp một ngày xưa không, tôi đọc lại ông nghe nhé: Lũy tre xanh xanh/Làng tôi, làng anh/Cùng giống nhau nhỉ/Trong lũy tre xanh/Có người cày cấy/Nuôi tôi và anh/Trên lũy tre xanh/Có chim vàng anh/Có con sáo nhỏ/Nó hót thanh thanh/Chúng ta yêu lũy tre xanh/Yêu làng, yêu xóm, yêu anh đi cày.

Giản dị mộc mạc dễ thuộc, trong sáng thân thương quá. Thế mà ai lại bỏ đi trong sách giáo khoa ngày nay nhỉ?

Làng Mận của tôi giờ đã là phố, chẳng thiếu thứ gì. Những điều thân thuộc từ nghìn xưa giờ xa lạ quá, cái chân quê liệu còn bịn rịn được bao lâu?

Tôi chia tay Lưu ra sông hóng gió, hoa cải vàng chiều ba mươi tết sáng bừng bãi sông. Có con chim sơn ca căng mình ngược chiều gió hót vang trời. Lâu lắm tôi mới được nghe tiếng sơn ca. Sơn ca chỉ hót khi vút bay cao, càng ngược gió tiếng hót của sơn ca càng vang càng hay.