Một nhân cách sĩ phu Bắc Hà trong văn hóa Kinh Bắc

Kinh Bắc-Bắc Ninh, miền văn hiến thời nào cũng có những bậc hiền nhân làm vẻ vang quê hương, đất nước bằng tài năng và đức độ với phẩm chất tiết tháo của người sĩ phu Bắc Hà - "Phú quý bất năng dâm/ Bần tiện bất năng di/ Uy vũ bất năng khuất"...

Quê hương Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng ở làng Lại Đà, xã Đông Hội, huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội, xưa thuộc huyện Đông Ngàn, phủ Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh. (nguồn ảnh: Cổng TTĐT huyện Đông Anh)

Được nuôi dưỡng, trưởng thành từ truyền thống văn hóa gia đình và quê hương Đông Ngàn, phủ Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh (nay là thôn Lại Đà, xã Đông Hội, huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội), Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã tiếp bước các bậc tiền nhân tài cao đức trọng, dẫn dắt đất nước đi đến cơ đồ hôm nay. Người dân Việt Nam đều cảm nhận thấy phẩm chất, nhân cách kẻ sĩ Bắc Hà qua dũng khí và mưu lược của người đứng đầu Đảng ta trong cuộc quyết chiến, phất ngọn cờ tiêu diệt bằng được sự tham ô tham nhũng lộng quyền và làm sống dậy niềm tin trong nhân dân.

Có nhà văn viết rằng, những ai được sinh ra, được hấp thụ tinh hoa, trầm tích văn hóa của vùng đất đẹp và quyến rũ vào bậc nhất xứ Bắc như Bắc Ninh thì đó là một "biệt đãi của số phận". Và ngược lại, những người con Bắc Ninh tài đức làm rạng rỡ truyền thống quê hương, thao thiết tận hiến, phụng sự nhân dân, phụng sự Tổ quốc trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ và phát triển nền văn hóa Việt Nam thì tên tuổi của họ cũng chính là một "biệt đãi" mà số phận đã trao cho vùng văn hóa Bắc Ninh - Kinh Bắc.

Người Kinh Bắc không bao giờ giấu giếm tình cảm thiết tha, thiêng liêng và niềm tự hào của mình đối với nguồn cội quê hương. Trong nhiều bài phát biểu, nói chuyện, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng vẫn nhận mình là người Bắc Ninh. Những ý tứ "Bắc Ninh quê tôi", "Quan họ quê tôi"... cũng được Tổng Bí thư nhắc đến nhiều lần trong bài kết luận sâu sắc tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2021.

Dành tình cảm đặc biệt với quê nhà, trong chuyến thăm chúc Tết Đảng bộ, Chính quyền và nhân dân Bắc Ninh vào tháng 1-2022, giữa không gian trầm mặc thiêng liêng của di tích quốc gia đặc biệt Đền Đô - nơi thờ các vị vua triều Lý, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng ân cần thăm hỏi các tầng lớp nhân dân, thưởng thức những làn điệu Dân ca Quan họ, nghe nghệ nhân giới thiệu Nghề làm tranh dân gian Đông Hồ... Nhìn lại những trang sử vẻ vang của quê hương Bắc Ninh, Tổng Bí thư nhấn mạnh: Chúng ta đều  biết, Bắc Ninh - Kinh Bắc từ lâu đã nổi tiếng là một vùng đất giàu truyền thống lịch sử, văn hoá và cách mạng; là phên dậu phía Bắc của kinh thành Thăng Long, Đông Đô - Hà Nội; có Luy Lâu từng là trung tâm chính trị, kinh tế - thương mại, văn hoá - tôn giáo và cổ xưa nhất của Việt Nam; nơi phát tích của vương triều Lý - triều đại khai mở, phát triển nền văn minh Đại Việt; có nhiều di tích, danh nhân, chiến công chống giặc ngoại xâm hào hùng của dân tộc. Bản Tuyên ngôn độc lập đầu tiên "Nam quốc sơn hà Nam đế cư" bên dòng sông Như Nguyệt vẫn vang vọng khắp cả nước từ ngàn đời. Bắc Ninh còn là nơi du nhập đầu tiên của Phật Giáo Việt Nam và trở thành trung tâm Phật Giáo lớn nhất của cả nước..."

Gửi gắm những thông điệp ý nghĩa trong lời chúc Tết, Tổng Bí thư nhắn nhủ: "Trong mọi thời kỳ lịch sử, vùng quê Kinh Bắc - Bắc Ninh đã sản sinh ra những anh tài nhân kiệt, được lịch sử dân tộc ghi danh, là hình ảnh rất rõ nét đại diện cho đặc trưng sĩ phu Bắc Hà về học vấn - nhân cách - khí tiết. Chính vì lẽ đó, tôi rất mong quê hương Bắc Ninh chúng ta sẽ tiếp tục phát huy sao cho mỗi khi nhắc đến Bắc Ninh là nhắc đến một vùng quê giàu đẹp, văn minh, thanh lịch; người Bắc Ninh hào hoa, tài giỏi, sống có nghĩa, có tình, mang đậm bản sắc của người Kinh Bắc; cán bộ, đảng viên càng phải hết lòng, hết sức tận tâm, tận lực vì nước, vì dân".

Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng với cán bộ và nhân dân tỉnh Bắc Ninh.

Suốt cuộc đời và sự nghiệp của mình, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng dành nhiều tâm huyết cho sự nghiệp xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc. Người đứng đầu Đảng và Nhà nước ta đã đưa ra nhiều chỉ đạo quan trọng nhằm phát triển văn hóa. Tiêu biểu là Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2021 với những thông điệp quan trọng như "Văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi", "Văn hóa còn thì dân tộc còn"... đã truyền cảm hứng và tạo ra bầu khí quyển trong toàn xã hội với quyết tâm chấn hưng, phát triển văn hóa nước nhà. Tinh thần ấy đã truyền động lực, định hướng cho tỉnh Bắc Ninh ban hành Nghị quyết số 71 về "Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Bắc Ninh đến năm 2030 đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững". Cũng thời điểm đó, Bắc Ninh là tỉnh đầu tiên trong cả nước tổ chức thành công Hội nghị văn hóa quy mô toàn tỉnh.

Bằng vốn kiến thức phong phú, sự am hiểu sâu sắc của một cử nhân khoa văn, Trường đại học Tổng hợp Hà Nội, sau đó là Giáo sư, Tiến sĩ, Tổng Bí thư của Đảng, lại có kinh nghiệm thực tiễn phong phú của một nhà báo, cùng với quá trình không ngừng tự học tập, tự rèn luyện, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng có rất nhiều công trình nghiên cứu tâm huyết về văn hóa. Mới đây, cuốn sách "Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc" của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã ra mắt bạn đọc trong thời điểm hết sức quan trọng. Cuốn sách dày hơn 900 trang gồm 92 bài viết, bài phát biểu, bài nói chuyện, lược ghi, trả lời phỏng vấn... đã hệ thống hóa quan điểm lãnh đạo, chỉ đạo, làm sáng rõ tư duy lý luận và thực tiễn trong đường lối của Đảng ta về văn hóa, đồng thời khẳng định sự quan tâm sâu sắc với tầm nhìn xa, rộng, sự chỉ đạo sâu sát, toàn diện, đầy sức thuyết phục của Tổng Bí thư đối với lĩnh vực văn hóa.

Xây dựng văn hóa, con người là xây nền tảng, gốc rễ để giúp mỗi cá nhân biết tự ý thức, vượt qua những cám dỗ vật chất, những lợi ích nhóm. Tổng Bí thư nói: "Hạnh phúc của con người không phải chỉ ở chỗ nhiều tiền, lắm của, ăn ngon, mặc đẹp, mà còn ở sự phong phú về tâm hồn, được sống giữa tình thương và lòng nhân ái, lẽ phải và công bằng".

Ủng hộ lý tưởng, nghiêng mình ngưỡng mộ trước những đóng góp lớn lao của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng với Đảng, với dân trong suốt chặng đường vừa qua, nhân dân Việt Nam cũng như đông đảo người dân quê nhà Bắc Ninh mãi yêu kính một nhân cách sĩ phu Bắc Hà cao đẹp - "Võ trường vắng bóng người anh kiệt/ Khí phách hiên ngang giữa đất trời/Thanh bạch một đời, lưu thiên cổ/ Nặng nợ sơn hà, kẻ sĩ mang".