Nghề làm tre trúc Xuân Lai

Từ cây tre mộc mạc thân thương, bằng tình yêu và đôi bàn tay khéo léo, tài hoa, người Xuân Lai (Gia Bình) đã sáng tạo nên những sản phẩm thủ công độc đáo, hữu ích. Nghề truyền thống tre trúc đã giúp nhiều người dân Xuân Lai làm giàu trên chính mảnh đất quê hương mình.

Xa xưa, người dân Xuân Lai đã dùng tre trúc để làm nhà, giường, bàn ghế, vật dụng sinh hoạt… Dần dần, với yêu cầu ngày càng cao của thị trường, người làm nghề ở đây đã sáng tạo thêm nhiều sản phẩm mới như: Bình phong, xích đu, kệ để đồ, thậm chí dựng cả những công trình nhà ở, quán xá bằng tre trúc theo yêu cầu khách hàng…

Sản phẩm tre trúc Xuân Lai

            Theo những người thợ đã làm lâu năm, cây tre, trúc mua về được ngâm dưới ao nước khoảng 6 tháng để tránh mối mọt, tăng độ dẻo dai. Sau khi vớt lên, người ta cạo bỏ lớp vỏ (hay gọi là cạo tinh tre) rồi hơ lửa để nắn cho thẳng. Cây tre đạt yêu cầu, sau đó được đưa vào lò hun khói từ 8- 12 ngày để đạt theo màu sắc mong muốn. Vật liệu dùng để tạo khói là rơm trộn bùn. Quá trình hun khiến cây tre được sấy khô trở nên rất nhẹ, bền chắc, giữ được màu sắc trong nhiều năm. Sau khi hun, người thợ sẽ phải thực hiện nhiều công đoạn nữa mới ra được thành phẩm.

            Ở Xuân Lai, mỗi người thợ đảm nhận một công đoạn. Nam giới đảm nhận phần kỹ thuật khó như đục đẽo, lên khung; phụ nữ làm công đoạn nhẹ hơn như xếp nan, thắt nút… Những sản phẩm tre trúc Xuân Lai có chất lượng tốt, có gióng đều thẳng, không sâu, mấu nhỏ, được chăm chút tỉ mỉ nên thị trường rất ưa chuộng. Điểm khác biệt so với các địa phương khác đó là sản phẩm tre trúc Xuân Lai có nhiều sắc độ khác nhau, từ đen bóng đến nâu cánh gián, nâu nhạt, vàng… được tạo nên bằng kỹ thuật hoàn toàn tự nhiên chứ không sơn phết tạo màu.

Sản phẩm tre trúc Xuân Lai

            Hiện nay, xu hướng sống xanh ngày càng phát triển, nên các sản phẩm nội thất tre trúc Xuân Lai mang vẻ đẹp dung dị, mộc mạc, gần gũi nhưng không kém phần sang trọng, càng có sức hút mạnh mẽ, đặc biệt rất an toàn do cách chế tác hoàn toàn tự nhiên.

            Nói về sự sáng tạo của người thợ Xuân Lai, không thể không kể đến sản phẩm độc đáo – Tranh tre hun khói góp phần tạo nên thương hiệu “Làng tre trúc Xuân Lai”. Nghệ nhân Nguyễn Văn Kỷ (xã Xuân Lai), cho biết: Để hoàn thành 1 bức tranh tre hun khói phải mất từ 6-7 tháng kể từ khâu đầu tiên chọn tre, ngâm tre, hun khói, ghép mảnh, vẽ, cạo tạo hình, phủ bóng, đóng khung. Làm tranh tre đòi hỏi người thợ phải có khiếu nghệ thuật, chứ không đơn thuần giống như làm sản phẩm truyền thống như: Bàn ghế, giá sách, xích đu...

            Hiện nay, xã Xuân Lai có khoảng 250 hộ làm nghề, nhiều gia đình đầu tư mua sắm máy móc, đổi mới công nghệ sản xuất, tăng cường liên doanh, liên kết, tạo ra nhiều sản phẩm tre trúc chất lượng cao, mở rộng thị trường tới các tỉnh như Hà Nội, Quảng Ninh, Hải Phòng, Đà Nẵng, thành phố Hồ Chí Minh... và xuất khẩu sang Nhật Bản, Hàn Quốc, EU. Niềm vui đối với người dân nơi đây là năm 2016, nghề tre trúc Xuân Lai được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia. Hành trình từ sản phẩm dân dã, thôn quê đến di sản đã phần nào minh chứng cho sức sống mãnh liệt của làng nghề, góp phần tăng giá trị kinh tế, mở rộng thị trường tiêu thụ, tăng thu nhập cho người dân nơi đây.