Nhớ mẹ và làng Quan họ

 Vịn câu hát anh lần về cội gốc - Chợt thấy mình có lỗi với làng xưa...

Nghe Quan họ đêm rằm anh bật khóc

Lời chênh vênh uốn lượn mái chùa

Vịn câu hát anh lần về cội gốc

Chợt thấy mình có lỗi với làng xưa...

Bao mưa nắng đời anh chưa hiểu biết

Giờ xót xa thương mẹ nhớ làng

Mẹ cho của hồi môn là câu hát

Để con rời quê kiểng có hành trang

Mẹ thường bảo làng ta giàu cổ tích

Có bà tiên ông bụt giúp người

Nhưng mẹ vẫn một đời áo rách

Cố giữ lành câu Quan họ thôi

Người để lại chiếc khăn hoa lý

Em nhớ cho đời mẹ xưa nghèo,

Vẫn thơm thảo mùi hương quả thị

Với câu thề quán dốc trăng treo

Giờ biết lấy cớ gì anh dối mẹ

Quan họ quên... rơi dọc tháng ngày

Sợi tóc rụng như lá vườn lặng lẽ

Mẹ không còn và mắt anh cay

Cứ ẩn hiện dáng đời trong câu hát

Lòng mẹ ta nhân hậu vô vàn

Vẻ thanh thoát nét hào hoa của trúc

Cũng nói lên cốt cách của làng

Đêm nay ngồi nghe em thay mẹ hát

Trăng tròn người thẹn nón đầu che

Chờ em hát đến “Người ơi người ở...”

Hẳn lòng anh tủa rễ tựa cây đề.

Trương Nam Hương

Lời bình

Vịn câu hát anh lần về cội gốc - Chợt thấy mình có lỗi với làng xưa... Nỗi niềm thổn thức ấy chỉ đến khi nhà thơ Trương Nam Hương sau những năm tháng xa quê mẹ nghe câu hát đắm say và nghĩa tình mới cảm hết cái chênh vênh của câu hát Quan họ, mới cảm hết cái trống vắng của nhớ mẹ, một liền chị thuở xưa trong náo nức hội xuân đất Bắc: Bao mưa nắng đời anh chưa hiểu hết - Giờ xót xa thương mẹ nhớ làng... Người mẹ của nhà thơ hiện lên thật gần gũi, chân thực trong những đối cảnh, đối nghịch... Làng ta giàu cổ tích, Mẹ vẫn một đời áo rách... Sợi tóc rụng như lá vườn lặng lẽ... Người để lại chiếc khăn hoa lý - Em nhớ cho đời mẹ xưa nghèo... Nhưng thật độ lượng, bao dung và giàu có: Mẹ cho của hồi môn là câu hát - Để em rời quê kiểng có hành trang với... thơm thảo mùi hương quả thị mùa thu và... câu thề quán dốc trăng treo mà anh không thể nào quên được của vùng quê và câu hát ấy. Và trong nỗi ân hận, Trương Nam Hương tự thú: Giờ biết lấy cớ gì anh dối mẹ - Quan họ quên... rơi dọc tháng ngày. Trong câu hát Quan họ chập chờn nửa mờ nửa tỏ, người mẹ và làng quê thân thiết với anh từ thuở ấu thơ hòa quyện, ngân mãi trong tâm trí: Cứ ẩn hiện dáng đời trong câu hát - Lòng mẹ ta nhân hậu vô vàn - Vẻ thanh thoát nét hào hoa của trúc - Cũng nói lên cốt cách của làng...

Nhớ mẹ và làng Quan họ của nhà thơ Trương Nam Hương được viết theo giọng tự sự, lời lẽ khúc chiết với xúc cảm tràn đầy, từ cái khoảnh khắc: Nghe Quan họ đêm rằm anh bật khóc với cặp hình ảnh song đôi (Mẹ và Làng của giãi bày tâm sự trong sự thiếu hụt: Mẹ không còn và mắt anh cay)..., trong tâm trạng của nỗi hoài niệm và nuối tiếc, âu cũng là sự trở về với mạch nguồn văn hóa dân gian giàu có của xứ Bắc để tự giữ mình thanh khiết, thánh thiện giữa cuộc đời không ít xô bồ, đua chen: Đêm nay ngồi nghe em thay mẹ hát/ Trăng tròn người thẹn nón đầu che/ Chờ em hát đến “Người ơi người ở...”/ Hẳn lòng anh tủa rễ tựa cây đề.

Anh tâm sự: “Với tôi, thơ là nỗi ám ảnh của vô thức, sự sám hối của tâm thức. Tôi giải thoát những nỗi buồn của tôi bằng thơ và chỉ có thể bằng thơ”. Với bài thơ này cũng phần nào minh chứng cho quan niệm thơ của Trương Nam Hương: “Tôi chủ trương một lối viết truyền thống, vượt lên truyền thống... Theo tôi, vấn đề ở chỗ với hình thức nào đạt được hiệu quả chuyển tải tư tưởng và tình cảm cao nhất”.

Nguyễn Thanh Kim