Những người lặng lẽ “hát bè trầm”

Cần mẫn sau cánh gà, trau chuốt dệt nên những giai điệu đẹp, chăm chút từng tiếng động, từng ánh đèn cho các nghệ sĩ, diễn viên tỏa sáng rực rỡ trên sân khấu, song khi buổi biểu diễn thành công, những tràng pháo tay, những bó hoa, giải thưởng, danh hiệu... thường không dành cho họ. Đó chính là những nhạc công, kỹ thuật viên âm thanh, ánh sáng lặng lẽ, say sưa “hát bè trầm”, góp phần tạo nên thành công của các chương trình nghệ thuật và vinh quang của nghệ sĩ.

Trên sân khấu, những ca sĩ, diễn viên rạng ngời trong những bộ trang phục lộng lẫy thì ở góc nhỏ phía sau hội trường hay bên cánh gà sân khấu, những nhạc công, kỹ thuật viên âm thanh, ánh sáng đang căng thẳng, cẩn trọng từng cử động. Họ không chỉ chú ý vào bản nhạc, hòa mình vào giai điệu ca khúc mà còn liên tục quan sát diễn biến trên sân khấu, dõi theo từng nét mặt, biểu cảm của diễn viên để làm sao hòa hợp, nâng đỡ, tôn vinh giọng hát và mang đến cho khán giả những giai điệu đẹp, tiết mục hay nhất.
Được đào tạo bài bản 8 năm tại Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam, có thâm niên 16 năm trong nghề, nhạc công Đào Anh Tuấn, phụ trách dàn nhạc của Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh tâm sự: Chọn gắn bó với nghề, chúng tôi xác định mình là những người đứng sau, đứng dưới sân khấu để hỗ trợ, tôn vinh người diễn. Không phải là tâm điểm chú ý của khán giả nhưng có khi chúng tôi còn hồi hộp hơn cả những người trên sân khấu. Đôi khi có những yếu tố khách quan hoặc sức khỏe ca sĩ, diễn viên không ổn định, giọng hát phô, chênh, thậm chí hạ nửa tông so với bản phối thì lúc đó anh em dàn nhạc phải linh động, kịp thời xử lý thật khéo để xuống hòa nhịp theo. Áp lực nhất là thực hiện các chương trình ghi hình và phát sóng trực tiếp như làm các số biểu diễn Dân ca Quan họ trên thuyền, phải đến khi chương trình kết thúc mà không xảy ra bất kỳ sơ suất nào về âm thanh, ánh sáng thì chúng tôi mới thở phào nhẹ nhõm...

Phía sau cánh gà, các nhạc công cần mẫn, âm thầm tô điểm để người diễn được thăng hoa trên sân khấu.  

Để có một tiết mục, chương trình nghệ thuật chất lượng cống hiến cho khán giả, người nhạc công phải trau chuốt từng nốt nhạc, phím đàn, không những tự luyện tập mà còn tập chung với cả dàn nhạc, với ca sĩ, rồi ráp nối với hệ thống âm thanh, ánh sáng sao cho có được bản phối đẹp nhất, tiết mục hay nhất. Thế nhưng mỗi chương trình, hội thi, hội diễn khép lại thì vinh quang thường chỉ dành cho ca sĩ, nghệ sĩ trên sân khấu còn họ những con người thầm lặng rất hiếm khi được nhắc đến, chứ chưa nói đến danh hiệu hay giải thưởng...
Dày công học tập, rèn luyện suốt 8 năm đến khi bước vào nghề vẫn không ngừng nỗ lực, đam mê sáng tạo, chị Ngô Thị Hồng Nhung, nhạc công chơi đàn tranh chia sẻ: “Gần 10 năm làm hợp đồng tại Nhà hát Dân ca Quan họ Bắc Ninh, tôi luôn cố gắng cùng các anh chị em trong dàn nhạc tìm tòi, sáng tạo và làm mới Quan họ để phù hợp với thị hiếu thưởng thức của công chúng đương đại. Tuy rất ít khi xuất hiện trên sân khấu song chỉ cần chương trình thành công, khán giả yêu thích là chúng tôi vui, có thêm động lực để làm nghề. Điều tôi mong mỏi là được vào biên chế để ổn định cuộc sống, yên tâm cống hiến và sáng tạo”.

Rất hiếm khi các nhạc công được biểu diễn trước công chúng.

Cùng với sự phát triển không ngừng của công nghệ hiện đại và nhu cầu ngày càng cao của khán thính giả thì áp lực của những người “ đứng sau cánh gà” cũng ngày càng lớn. Chương trình biểu diễn nghệ thuật dù chuyên hay không chuyên đều không thể thiếu vai trò của người nhạc công và các kỹ thuật viên âm thanh, ánh sáng. Bao giờ họ cũng là những người đến sớm nhất, về muộn nhất, có khi còn kiêm nhiệm rất nhiều công việc khác. “Chúng tôi luôn phải đến sớm để lắp ráp, chuẩn bị chạy thử loa máy và khi chương trình kết thúc cũng là những người ở lại cuối cùng để thu dọn, khuân vác đồ nghề. Những chương trình biểu diễn ở xa, chúng tôi đến lắp đặt loa máy từ hôm trước và thậm chí ngủ lại để trông coi sân khấu, thiết bị”- anh Nguyễn Văn Thanh, lái xe kiêm kỹ thuật viên âm thanh, ánh sáng của Trung tâm Văn hóa tỉnh chia sẻ.
Lặng lẽ “hát bè trầm”, âm thầm tô điểm cho diễn viên tỏa sáng trên sân khấu song nguồn thu nhập của những người đứng sau cánh gà không cao, họ cũng khó kiếm được việc làm thêm từ nghề nên cuộc sống của hầu hết nhạc công đều khó khăn. Anh Tuấn trăn trở: Để bảo đảm cho một dàn nhạc dân tộc hoạt động phải có tối thiểu 8 người nhưng hiện tại dàn nhạc của chúng tôi chỉ có 3 biên chế, còn lại đều là hợp đồng, đời sống của hầu hết anh chị em đều khó khăn, bấp bênh. Đặc biệt hai năm qua, do đại dịch COVID-19 nên không có chương trình biểu diễn, không có nguồn thu khiến một số người phải nghỉ việc. Rất mong sẽ nhận được sự quan tâm nhiều hơn nữa của tỉnh cũng như cơ quan, đơn vị đối với những người đứng sau sân khấu. Với các đơn vị hoạt động nghệ thuật biểu diễn thì dàn nhạc và bộ phận âm thanh, ánh sáng giống như cái móng của tòa nhà, nếu nền móng chắc chắn thì xây nhà cao bao nhiêu tầng cũng được...