Nỗ lực dạy kỹ năng sống cho trẻ khuyết tật

Từ lâu, Trung tâm Nuôi dưỡng Người có công và Bảo trợ xã hội tỉnh đã trở thành địa chỉ tin cậy chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục trẻ khuyết tật trên địa bàn tỉnh. Với lòng yêu thương trẻ và kinh nghiệm nhiều năm dạy trẻ đa tật, trẻ thiểu năng trí tuệ cùng gần 20 năm dạy trẻ khiếm thính, năm học 2011-2012, tập thể cán bộ, giáo viên Trung tâm đã rút kinh nghiệm và đưa vào chương trình nhiều môn học mới như Tiếng Việt, Toán, thực hành. Đặc biệt, qua môn Kỹ năng sống sẽ giúp các em xây dựng kỹ năng cần thiết ban đầu, có thêm tự tin vượt qua mọi mặc cảm của số phận, sớm tái hòa nhập cộng đồng.

Năm học mới 2011-2012, Trung tâm đã có 170 em học sinh là trẻ khuyết tật. Đối với trẻ khuyết tật trí tuệ thì kỹ năng sống rất quan trọng và cần thiết. Để đưa môn học này vào chương trình giảng dạy chính thức, cán bộ trung tâm đã làm nhiều loại phiếu để phân loại đối tượng, đánh giá nhận thức và hành động của trẻ khuyết tật trí tuệ trong quá trình giảng dạy, giáo dưỡng và sinh hoạt cùng trẻ để có bài giảng phù hợp. Nội dung của chương trình kỹ năng sống được thiết kế trên cơ sở phù hợp với đặc điểm của trẻ khuyết tật trí tuệ ở các mức độ rất nặng, nặng và trung bình. Khối lượng kiến thức chia làm 3 mức độ: mức độ kỹ năng cơ bản, kỹ năng cơ sở và kỹ năng nâng cao. Môn học này được dạy tích hợp với các môn học khác, đồng thời cũng là cơ sở để xây dựng nội dung chương trình các môn học khác. Đồng thời bằng việc tham gia các đợt tập huấn, học tập kinh nghiệm của các trung tâm khác, sự giúp đỡ của Viện Khoa học giáo dục, Trung tâm Tật học Đại học Quốc gia và trên nền tảng của chương trình khung mà Viện Khoa học giáo dục biên soạn, bằng nỗ lực của mình, các thầy cô đã xây dựng nên chương trình kỹ năng sống 7 năm với các loại đối tượng khuyết tật trí tuệ ở các mức độ khác nhau.

Để làm tốt công tác này, thầy cô Trung tâm Nuôi dưỡng Người có công và Bảo trợ xã hội Bắc Ninh đã tiến hành biên soạn chương trình giáo dục trẻ khuyết tật trí tuệ cấp tiểu học. Đối tượng hưởng thụ chương trình này được xác định rõ là trẻ khuyết tật trí tuệ từ 6 tuổi trở lên. Mục tiêu biên soạn trên nguyên tắc: phù hợp, rõ ràng, khả thi và tập trung vào việc hình thành, phát triển kỹ năng sống cần thiết, trang bị kiến thức sơ giản và cơ bản nhất của trẻ khuyết tật, giúp trẻ hòa nhập cộng đồng.

Môn giáo dục kỹ năng sống được chia thành 3 phân môn: Kỹ năng xã hội, kỹ năng tự phục vụ và kỹ năng giao tiếp. Trong đó, kỹ năng xã hội giúp học sinh có khả năng nhận biết cảm xúc, tình cảm của mình và của người khác, rèn luyện một số hành vi ứng xử hợp trong quan hệ của học sinh với môi trường xung quanh, biết cảm ơn khi được giúp đỡ, biết xin lỗi khi làm sai. Học sinh biết làm theo một số tình huống đơn giản như đứng lên, ngồi xuống, giơ tay; biết cách chào người lớn tuổi, biết được các đồ dùng cá nhân, và các đồ dùng học tập… Kỹ năng tự phục vụ sẽ trang bị những kiến thức và kỹ năng chăm sóc bản thân trong ăn uống, vệ sinh (sử dụng vòi nước, đánh răng, rửa mặt, chải tóc, đi giầy dép…). Còn kỹ năng giao tiếp cung cấp vốn từ ngữ thông dụng giúp học sinh phát triển giao tiếp và nhận thức như xây dựng mối quan hệ với môi trường xung quanh. Học sinh biết tên tuổi mình, tự biết giới thiệu và nói được tên các thành viên trong gia đình, biết đáp ứng một số mệnh lệnh đơn giản… Học sinh khuyết tật trí tuệ học kỹ năng sống để tự phục vụ chính mình, như vậy cũng đã là giúp mình, gia đình và xã hội.

Chương trình phát triển theo 2 giai đoạn: Giai đoạn 1 là tiền học đường, thực hiện ở lớp 1A và 1B, giai đoạn 2 từ lớp 1C đến lớp 5. Tính liên kết và tương hỗ giữa hai nhóm môn học đã được tính đến và thể hiện trong chương trình. Chuẩn kiến thức, kỹ năng và yêu cầu cần đạt được ở các môn được xác định chi tiết, rõ ràng và vừa sức với trẻ khuyết tật ở cấp Tiểu học. Căn cứ vào chương trình khung của Viện Khoa học giáo dục Việt Nam cùng thực tế giảng dạy, với sự học hỏi đồng nghiệp ở các trung tâm bạn và các tài liệu về trẻ khuyết tật.

Thầy Đặng Quang Thắng, Phó Trưởng phòng dạy chữ của Trung tâm, một trong những cán bộ trực tiếp biên soạn giáo án cho biết: Từ 4 năm nay, Trung tâm đã dạy kỹ năng sống cho trẻ, nhưng chưa quy chuẩn thành một môn học trong chương trình. Việc chính thức đưa Kỹ năng sống vào giảng dạy chính khóa sẽ giúp trẻ thích nghi tốt hơn với cuộc sống xung quanh trong từng giai đoạn phát triển. Trong quá trình biên soạn và thực hành, chúng tôi sẽ tiếp tục chỉnh sửa để chất lượng chương trình ngày càng hoàn thiện hơn. Hi vọng  môn học Kỹ năng sống cho trẻ khuyết tật sẽ mang lại hiệu quả trong tương lai và giúp các em tự tin, hòa nhập cuộc sống, đảm bảo quyền bình đẳng của trẻ.

Bài, ảnh: Thu Huyền