Phương pháp điều trị thay thế thận suy ở Bệnh viện Đa khoa tỉnh

Lọc máu bằng thận nhân tạo chu kỳ là một trong những phương pháp điều trị thay thế thận suy thông dụng nhất trong trường hợp suy thận mạn giai đoạn cuối. Phương pháp điều trị này ngày càng có nhiều tiến bộ, cứu sống được nhiều bệnh nhân nặng, giảm tỷ lệ tử vong và cải thiện chất lượng sống cho bệnh nhân suy thận mãn tính.

Bệnh nhân suy thận mạn có lọc máu chu kỳ thường gặp những biến chứng như tụt huyết áp, nhức đầu, buồn nôn, xuất huyết nặng, loạn nhịp tim… Trong các biến chứng xảy ra tại các buổi lọc máu thì tụt huyết áp là biến chứng thường gặp nhất, ảnh hưởng nhiều đến chất lượng lọc máu và tâm lý của người bệnh, do đó việc phát hiện sớm và xử lý biến chứng này vô cùng quan trọng. Đề tài “Đánh giá kết quả xử trí một số biến chứng thường gặp trong lọc máu chu kỳ ở bệnh nhân suy thận mạn” của bác sỹ Đỗ Bá Hiển (BVĐK Bắc Ninh) có mô tả đặc điểm một số biến chứng thường gặp trong lọc máu chu kỳ ở bệnh nhân suy thận mạn giai đoạn III b và IV tại Khoa Thận tiết niệu lọc máu, BVĐK tỉnh Bắc Ninh.

Đối tượng nghiên cứu là bệnh nhân có chỉ định lọc máu chu kỳ do suy thận mạn giai đoạn IIIb và IV, loại trừ đối tượng nghiên cứu bệnh nhân tụt huyết áp, nôn, buồn nôn, chuột rút, dị ứng, xuất huyết tiêu hóa nặng trước khi bắt đầu ca lọc máu. Phương pháp nghiên cứu có theo dõi tại các thời điểm bắt đầu ca lọc máu chu kỳ, sau 10 phút, 60 phút, 120 phút, 180 phút và tại thời điểm bất kỳ trong ca lọc máu khi bệnh nhân có diễn biến bất thường. Trong số 95 bệnh nhân nghiên cứu, có 2,1% trong nhóm tuổi từ 16-24; 37,9% từ 25-45 tuổi; 36,8% từ 46-60 tuổi. Nhóm bệnh nhân cao tuổi (từ 60 tuổi trở lên) chiếm 32,2% bệnh nhân nghiên cứu. Như thế có thể thấy suy thận mãn tính có thể gặp ở mọi lứa tuổi, từ trẻ nhỏ cho đến người già.

Quá trình nghiên cứu ghi nhận 175/787 cuộc lọc máu có xảy ra biến chứng chiếm 22,2%, tỷ lệ bệnh nhân có ít nhất một lần biến chứng là 74,7%. Tụt huyết áp là biến chứng phổ biến nhất chiếm 50,5%, không có trường hợp tử vong trong quá trình nghiên cứu. Qua theo dõi, tỷ lệ biến chứng cao nhất ở giờ thứ 2 và thứ 3 trong lọc máu (29,7% và 30,9%). Hầu hết bệnh nhân có chu kỳ lọc máu 3 lần/tuần (93/95 bệnh nhân), tỷ lệ biến chứng ở nhóm lọc máu 3 lần/tuần là 56,3%. Trong đó sự tăng cân quá mức giữa 2 kỳ lọc máu là yếu tố nguy cơ của tụt huyết áp bởi bệnh nhân sẽ phải chịu mức siêu lọc lớn hơn trong buổi lọc tạo ra sự giảm thể tích tuần hoàn lớn. Đây là nguyên nhân lớn gây ra tụt huyết áp, kể cả ở những bệnh nhân không có xu hướng tụt huyết áp. Tỷ lệ cuộc lọc có biến chứng ở bệnh nhân có mức tăng cân giữa 2 kỳ lọc máu dưới 1kg là 13,3%; ở nhóm tăng trên 3kg là 41,8%.

Kết quả xử trí chung cho thấy ở bệnh nhân xảy ra biến chứng trong lọc máu cần phải xử lý bằng một số biện pháp chủ yếu sau: giảm tốc độ bơm máu 42,9%, giảm hoặc ngừng siêu lọc 9,7%, dùng thuốc 32,6%, không có cuộc lọc phải ngừng. Hầu hết bệnh nhân đều đáp ứng tốt và giữ được huyết áp ở mức ổn định để tiếp tục cuộc lọc. Hội chứng mất cân bằng cho dù là biểu hiện nhẹ được xử lý tích cực bằng các biện pháp như: giảm tốc độ bơm máu xuống còn 150-160ml/phút, tiêm dung dịch ưu trương đường tĩnh mạch. Với bệnh nhân tụt huyết áp xảy ra trong giờ đầu tiên, thường do tốc độ siêu lọc quá nhanh, vì vậy cần xả khoảng 100ml dịch NaCl 0,9% là bệnh nhân đã ổn định được huyết áp. Còn bệnh nhân tụt huyết áp xảy ra vào cuối buổi lọc thường liên quan đến lượng siêu lọc quá nhiều, vì vậy khi xử trí cần truyền nhanh một lượng lớn hơn dung dịch NaCl 0,9% và ngừng siêu lọc.

Từ kết quả nghiên cứu, khuyến nghị bệnh nhân nên thăm khám và làm các xét nghiệm cận lâm sàng cho bệnh nhân trước lọc máu chu kỳ, theo dõi sát cuộc lọc nhằm đánh giá các yếu tố nguy cơ và phát hiện sớm biến chứng tụt huyết áp để có biện pháp dự phòng điều trị kịp thời.