Quản trị sân chơi thương mại điện tử

Cùng với sự phát triển như vũ bão thế giới công nghệ, thương mại điện tử (TMĐT) trở thành lĩnh vực tiềm năng, màu mỡ để khai thác. Nhất là trong bối cảnh dịch bệnh COVID-19 diễn biến phức tạp, hành vi mua sắm dịch chuyển mạnh từ trực tiếp sang gián tiếp. Nhiều doanh nghiệp, hộ kinh doanh linh hoạt kênh tiếp cận, vận dụng TMĐT để kích cầu, đẩy mạnh kinh doanh trực tuyến. Tuy nhiên, đi cùng với những tiện ích, hiện đại, tiên tiến, TMĐT cũng đã và đang bộc lộ nhiều lỗ hổng mà để thực sự trở thành động lực thúc đẩy chuyển đổi số trong hoạt động thương mại thì rất cần nhiều giải pháp quản lý từ phía cơ quan chức năng và cả nhận thức, thói quen của người tiêu dùng.

Bài 1: Xu hướng tất yếu của thương mại điện tử

Hoạt động TMĐT gần đây chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ cả về số lượng, quy mô, thu hút nhiều doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân tham gia và đang trở thành xu hướng phát triển tất yếu của thị trường. Điều này đã khẳng định vai trò và vị thế ngày càng cao của TMĐT trong thời đại công nghiệp 4.0 và chuyển đổi số hiện nay.

Đa tiện ích cho người tiêu dùng

Trong xã hội mà người người, nhà nhà dùng điện thoại thông minh và mạng xã hội, việc mua sắm trên mạng đã trở thành thói quen của không ít người chỉ với một vài  thao tác đơn giản. Chị Nguyễn Thanh Thu, khu 2, Tiền An chia sẻ: “Mình đang nuôi con nhỏ nên rất ít thời gian để đi mua sắm, nhiều sản phẩm tiêu dùng thường xuyên của gia đình đều đặt trên Shoppee hay Facebook. Chỉ 1-2 ngày là có hàng giao tận nhà thật sự tiện lợi và tiết kiệm thời gian. Quan trọng hơn là trong điều kiện dịch bệnh COVID-19 hiện nay thì nó an toàn hơn rất nhiều so với việc phải giao dịch trực tiếp”.
Thực tế cho thấy, TMĐT không còn xa lạ với người dân, các nền tảng TMĐT không chỉ mở ra cơ hội mua sắm phong phú, đa dạng cho những người sinh sống ở các thành phố mà ở cả khu vực nông thôn. Ngô Huy Hoàng, một thanh niên làm nghề tự do ở Đào Viên, Quế Võ cho biết: “Ở nông thôn, việc tìm mua những mặt hàng thông thường còn khó, chứ đừng nói một số thiết bị điện tử mình ưa thích. Thế mà, chỉ cần ngồi nhà, mình có thể tìm, đặt mua trực tuyến sản phẩm yêu thích từ các website bán hàng ở cả trong và ngoài nước…”.

Mua sắm trực tuyến trở thành thói quen của nhiều người tiêu dùng

Mua sắm trực tuyến không chỉ là sự lựa chọn dành cho những khách hàng sành công nghệ mà đang trở thành xu thế tất yếu trên thị trường. Từ những bạn trẻ sẵn sàng chi 5-7 triệu đồng/tháng cho việc mua sắm trực tuyến để trở thành thành viên hạng vàng, bạc của các sàn TMĐT đến nhiều người cao tuổi cũng trở thành các “tín đồ” săn sale (giảm giá) khi các sàn TMĐT có chương trình khuyến mại vào các ngày Black Friday, Online Friday, Lễ Giáng sinh, Tết Dương lịch… Đặc biệt là với sự bùng nổ của mạng xã hội, nhiều hộ kinh doanh và các cá nhân nắm bắt thời cơ bán hàng trực tuyến thông qua các trang Facebook, Twitter, Youtube, Zalo, Tiktok … thì người tiêu dùng càng dễ dàng tiếp cận với phương thức mua sắm trực tuyến trên mạng.
Theo các chuyên gia thì trong năm 2020, số người Việt tham gia mua sắm trực tuyến đã cán mốc gần 50 triệu người, tăng gấp gần 1,7 lần so với năm 2015 và trong năm 2021 đã tăng thêm 8 triệu người. Doanh số bán lẻ TMĐT B2C của Việt Nam trong năm 2020 là hơn 11,8 tỷ USD và là một trong những nước có tốc độ tăng trưởng TMĐT hàng đầu khu vực Đông Nam Á.

Bùng nổ bán hàng qua mạng

Từng thuê một cửa hàng thời trang nhỏ trên phố Ngô Gia Tự, thành phố Bắc Ninh, nhưng nhận thấy lợi ích của TMĐT, đồng thời do ảnh hưởng dịch bệnh, Vũ Thị Hà Giang (Song Hồ, Thuận Thành) quyết định tập trung bán hàng online tại nhà. Theo Giang, việc livestream bán quần áo “hàng si” khá phù hợp. Vừa tiết kiệm được chi phí mặt bằng, lại có thể kết nối được khách hàng mọi vùng miền. Với hơn 11.000 lượt theo dõi, trang Facebook của Giang có rất nhiều khách hàng trong cả nước, thậm chí từ Sài Gòn, miền Tây cũng chỉ cần một cú chốt đơn, sau vài ngày họ sẽ nhận được sản phẩm. Mỗi buổi livestrime, Giang có khoảng 70 đơn hàng, doanh thu bình quân hàng tháng khoảng 100- 200 triệu đồng. Tương tự, chị Nguyễn Trang Phương, Chủ cửa hàng Đồ ăn vặt tại số 201, Nguyễn Gia Thiều (Thành phố Bắc Ninh) cho biết: “Suốt thời gian qua, dịch bệnh khiến chúng tôi phải đóng cửa, hoặc bán hàng cầm chừng, bán mang về. Lúc đầu, tôi cũng chưa biết xoay xở ra sao. Sau đó, chúng tôi chụp ảnh, viết các bài đăng trên facebook, khách hàng nhìn thấy bắt mắt lại đặt mua, chúng tôi sẽ ship đến tận nơi. Nhờ đa dạng thêm kênh bán hàng, chúng tôi có doanh thu ổn định khoảng 60 triệu đồng/tháng”.

Với lợi thế tốc độ nhanh, phạm vi tiếp cận rộng, chi phí thấp hơn so với thương mại truyền thống, đẩy mạnh tiêu thụ hàng hóa trên kênh TMĐT được xác định là giải pháp cứu cánh, trở thành xu thế kinh doanh tất yếu cho tiêu thụ sản phẩm. Xu hướng này càng có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh dịch COVID-19 tiếp tục có những diễn biến phức tạp. Không chỉ các hộ kinh doanh nhỏ lẻ mà rất nhiều cơ sở làng nghề với đa dạng các chủng loại sản phẩm cũng đã nhanh chóng tiếp nhận phương thức giao dịch hiện đại này. Anh Nguyễn Văn Kỷ, chủ cơ sở chế tác mây tre đan nổi tiếng ở làng nghề Xuân Lai (Gia Bình) chia sẻ: “20 năm làm nghề, tôi sản xuất và bán ra thị trường hàng chục nghìn bức tranh với nhiều mẫu mã độc đáo, không chỉ nội địa mà còn xuất khẩu khoảng 20% sang nhiều nước trên thế giới như Nga, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Trung Quốc… Tôi thường quảng bá, giới thiệu sản phẩm trên website, sử dụng mạng xã hội, qua đó tiếp cận được hàng triệu người tiêu dùng, đưa thương hiệu đi xa hơn”. Anh Kỷ cho rằng, phát triển TMĐT là việc bắt buộc phải làm, vừa mở rộng thị trường vừa tăng sức cạnh tranh, tạo động lực cho người làm nghề không ngừng sáng tạo sản phẩm để khẳng định vị thế của nghề truyền thống.

Kinh doanh đồ dùng mẹ và bé, Trương Thị Thu Nhàn (phường Đại Phúc, thành phố Bắc Ninh) thường xuyên chụp ảnh sản phẩm giới thiệu trên Facebook để mở rộng tập khách hàng.

Đối với các doanh nghiệp thì TMĐT càng trở thành một xu hướng tất yếu, không thể thiếu trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Hiện nay, trên địa bàn tỉnh, 100% doanh nghiệp  đã đầu tư thiết bị máy tính kết nối internet, hơn 90% doanh nghiệp  thường xuyên giao dịch, kinh doanh, đặt hàng qua thư điện tử. Đặc biệt đã có tới 1/3 số doanh nghiệp  vừa và nhỏ đầu tư xây dựng website riêng phục vụ cho việc bán hàng trực tuyến. Trong bối cảnh dịch COVID-19 diễn biến phức tạp, khó lường và còn kéo dài, việc ứng dụng công nghệ, khai thác thế mạnh của internet và các trang mạng xã hội khá dễ dàng, thuận lợi thì bán hàng qua mạng càng trở thành lựa chọn hàng đầu cho các doanh nghiệp , hộ và cá nhân kinh doanh dẫn đến sự bùng nổ phương thức này trên hầu hết các lĩnh vực, ngành nghề cung ứng sản phẩm dịch vụ trên thị trường.

Khẳng định vị thế của TMĐT

Không chỉ trong giai đoạn dịch bệnh COVID-19 hoành hành, câu chuyện về TMĐT còn được nhắc đến nhiều từ các đợt giải cứu nông sản thời gian qua khi mà rất nhiều sản phẩm nông nghiệp, làng nghề được kêu gọi đẩy mạnh tiêu thụ thông qua các sàn TMĐT, các nhóm mua-bán trên mạng xã hội và đã thành công nhờ những tiện ích của TMĐT. Tại Bắc Ninh, chỉ tính từ đầu năm 2021 đến nay, rất nhiều mặt hàng nông sản đã và đang được đưa lên các sàn TMĐT như: Sendo, Voso, Tiki, Shopee, Postmart, Lazada... với các quy mô khác nhau. Riêng sàn TMĐT Bắc Ninh có địa chỉ website là www.ecombacninh.vn đã đăng thông tin quảng bá, giới thiệu cho hơn 56 doanh nghiệp, HTX, hộ kinh doanh với hơn 1.000 sản phẩm công nghiệp, nông nghiệp nông thôn tiêu biểu và OCOP của tỉnh như: Bún, phở Khương Huy; đậu phụ Trà Lâm; nem bùi Tuấn Liên, Kinh Bắc; gạo thơm Đại Xuân; đồ đồng Đại Bái; đồ gỗ mỹ nghệ Đồng Kỵ…
Chính từ lợi ích của TMĐT mang lại mà nhiều doanh nghiệp  trong tỉnh đã đầu tư phần mềm chuyên ngành phục vụ quản lý, cũng như quảng bá thương hiệu sản phẩm, phát triển thị trường, đẩy mạnh giao dịch hợp tác kinh doanh qua mạng. Một số doanh nghiệp  tiên phong ứng dụng TMĐT bán hàng và cung cấp dịch vụ trực tuyến như: Công ty Thương mại và Dịch vụ BNC; Công ty Phú Minh… Nhiều đơn vị có website bán hàng được khai thác hiệu quả như: Công ty Cổ phần may Đông Bình (dobico.vn); Công ty Cổ phần Dược phẩm Bắc Ninh (baniphar.com.vn); HTX gốm Phù Lãng (gomphulang.com.vn)… với tổng giá trị hợp đồng, đơn hàng được ký kết thông qua việc truy cập website đạt từ 65 - 75 %...
Rõ ràng, TMĐT đã có vai trò rất quan trọng trong hoạt động thương mại nói riêng, phát triển kinh tế nói chung của tỉnh và cả nước, nhất là trong bối cảnh chuyển đổi sang nền kinh tế số và tình hình bệnh hiện nay. Theo báo cáo của Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM), tốc độ tăng trưởng trung bình của thương mại điện tử giai đoạn 2016-2019 khoảng 30%. Trong đó, lĩnh vực bán lẻ hàng hóa trực tuyến tăng 46%, gọi xe và đồ ăn công nghệ tăng 34%, tiếp thị, giải trí và trò chơi trực tuyến tăng 18%, riêng lĩnh vực du lịch trực tuyến giảm 28%. Báo cáo này cũng dự đoán tốc độ tăng trưởng trung bình giai đoạn 2020-2025 là 29% và tới năm 2025 quy mô thương mại điện tử nước ta đạt 52 tỷ USD...
Đối với Bắc Ninh, xác định rõ vai trò và vị thế của TMĐT, tỉnh đặt mục tiêu đến năm 2025, 55% dân số trên địa bàn tỉnh trở lên tham gia mua sắm trực tuyến. UBND tỉnh Bắc Ninh cũng ban hành Kế hoạch số 229 về phát triển TMĐT tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2021-2025 với nhiều giải pháp khuyến khích hỗ trợ, thúc đẩy việc ứng dụng rộng rãi TMĐT trong doanh nghiệp và cộng đồng. Qua đó, tạo điều kiện cho người dân, doanh nghiệp lựa chọn mua sắm hiệu quả; quảng bá sản phẩm, kết nối giữa doanh nghiệp sản xuất, doanh nghiệp logistic và doanh nghiệp cung cấp dịch vụ TMĐT để mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm của tỉnh…
Với những tiềm năng và định hướng lớn như vậy, TMĐT đang thực sự phát huy vai trò, vị thế trong chuyển đổi nền kinh tế số, thúc đẩy tăng trưởng chung của toàn xã hội. Vấn đề đặt ra lúc này là cần nhìn nhận rõ những lỗ hổng trong quản lý TMĐT để có hướng giải quyết, tháo gỡ kịp thời và hiệu quả.

Bài 2: Những lỗ hổng trong “sân chơi” TMĐT