Tin giả-Hậu quả thật

Hòa vào dòng chảy của kỷ nguyên công nghệ số, Việt Nam cũng chịu những tác động không nhỏ từ không gian mạng, thậm chí đe dọa đến an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội. Một trong số đó là những ảnh hưởng tiêu cực từ các thông tin xấu, độc được lan truyền trên mạng Internet cùng vấn nạn tin giả - Fake News. Hơn lúc nào hết, vai trò của các cơ quan báo chí và nhà báo cần phải được nâng cao nhằm làm chủ nguồn tin, định hướng và dẫn dắt dư luận.

Theo số liệu thống kê của Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm công nghệ cao (A05) - Bộ Công an:  “Việt Nam hiện là một trong những quốc gia có tốc độ phát triển và ứng dụng Internet cao nhất thế giới với khoảng gần 70 triệu người dùng. Các thiết bị thông minh trở nên phổ biến gắn với sinh hoạt, học tập, lao động của người dân, góp phần quan trọng hình thành xã hội thông tin và nền kinh tế tri thức…”.
Không thể phủ nhận  “vai trò” của mạng xã hội trong thời đại công nghệ số giúp thông tin được chia sẻ, lan truyền nhanh và rộng rãi. Bên cạnh lợi ích thiết thực, không ít đối tượng lợi dụng mạng xã hội để đăng tải các thông tin thất thiệt, thông tin không được kiểm chứng. Hàng loạt vụ việc đăng tải thông tin giả mạo thời gian qua đã làm ảnh hưởng xấu tới an ninh quốc gia, dư luận xã hội, gây tâm lý hoang mang, bức xúc trong nhân dân như: “Máy bay rơi tại sân bay Nội Bài”; “Hàng loạt trẻ em nhập viện vì ngộ độc thịt lợn có chứa thuốc an thần”, “Đề xuất cấm tất cả công chức Hà Nội đổ xăng tại trạm xăng Nhật”; “Dịch bệnh viêm đường hô hấp cấp - COVID 19”...
Trên thực tế, nhiều người tung tin đồn thất thiệt trên mạng xã hội chỉ với mục đích để câu like (lượt người thích), hoặc thu hút số lượng người truy cập để bán hàng online... Tin giả về bản chất vẫn chỉ là tin đồn (chưa được cơ quan chức năng xác nhận, hoặc trên thực tế không xảy ra) nhưng hậu quả mang lại thì rất khó định lượng. Tin giả không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín, danh dự của một cá nhân mà nếu ở tầm doanh nghiệp, cơ quan, đơn vị sản xuất, kinh doanh thì hậu quả vô cùng lớn, tác động đến lợi ích của cộng đồng.
Tin giả do một số cá nhân đăng tải trên mạng xã hội nhằm mục đích cá nhân, phục vụ mưu đồ xấu không chỉ dẫn đến những hệ lụy khôn lường trong đời sống mà còn “báo động” sự xuống cấp đạo đức xã hội. Có không ít ca sĩ, nghệ sĩ nổi tiếng thời gian qua đăng tải những thông tin sai lệch về dịch bệnh khiến dư luận hoang mang. Tin giả vụ án ở Đồng Tâm (Hà Nội) bị một số đối tượng phản động núp bóng dưới nhiều hình thức khác nhau như những dòng trạng thái bàn về dân chủ, nhân quyền hay một bức ảnh của lãnh đạo cấp cao bị gắn với một phát ngôn gây sốc, khiến mọi người chia sẻ và bình luận mà không quan tâm xem nội dung đó có bị xuyên tạc hay không. Không ít các sản phẩm truyền thông xuất hiện nhiều trên mạng là do các tổ chức hay cá nhân tự tạo clip như đưa tin trên truyền hình, cắt ghép thông tin không có thật, làm cho người xem không còn phân biệt thật giả, đúng sai.
Những “hiện tượng mạng” như: Khá Bảnh, Phúc XO... thường xuyên sử dụng trang Facebook, kênh Youtube cá nhân để đăng tải các đoạn video có nội dung kích động lối sống thiếu chuẩn mực, khoe khoang, hưởng lạc... trong thời gian dài không bị xử lý dứt điểm khiến một bộ phận giới trẻ coi đó là “thần tượng”, học theo làm ảnh hưởng, phức tạp tình hình an ninh trật tự.
Mạng xã hội với lợi thế thông tin nhanh, rộng rãi và thu hút số lượng người dùng đông đảo đang trở thành một phần tất yếu của cuộc sống, là “đối thủ cạnh tranh đáng gờm” của các cơ quan báo chí. Không phủ nhận nhiều thông tin mà các cơ quan báo chí và nhà báo khai thác nhanh, hiệu quả nguồn thông tin ban đầu từ mạng xã hội song nếu không tỉnh táo kiểm chứng nguồn tin, mải mê chạy theo xu hướng thông tin giật gân, thu hút độc giả thì vô hình chung chính nhà báo lại “tiếp tay” cho tin giả, gây hoang mang dư luận.
Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ truyền thông là một xu thế tất yếu và không có điểm dừng. Trong “cuộc chạy đua” về thông tin, nhất là với thông tin trên mạng xã hội, hơn ai hết các cơ quan báo chí và các nhà báo là những người nắm giữ nhiều lợi thế. Cổ nhân đã đúc kết “Danh có chính, ngôn mới thuận”. Ngoài phản ánh thông tin, sự thật, các nhà báo phải có nghĩa vụ và trách nhiệm vạch trần, dập tắt tin giả cũng như thông tin bị bóp méo, thổi phồng (thông tin thất thiệt) vốn thường được nhiều người đọc và chia sẻ trên mạng nhằm tăng thêm lượng thông tin “sạch” cho công chúng độc giả. Từng bước khống chế, đẩy lùi, kiểm soát tin giả giống như một “dịch bệnh” do những kẻ cơ hội lợi dụng sự kém hiểu biết, sự tò mò của người dân để len lỏi, gieo rắc, phát tán trong cộng đồng nhằm thông tin sai, xuyên tạc sự thật.
Việc xử lý các đối tượng tung tin thất thiệt, gây hoang mang dư luận là trách nhiệm của các cơ quan chức năng. Song mỗi cá nhân khi tiếp nhận thông tin cũng cần phải có sự sàng lọc kỹ càng để không rơi vào bẫy của các đối tượng có mục đích xấu. Mỗi người cần nâng cao nhận thức, văn hóa sử dụng mạng xã hội, chú trọng giáo dục, kiểm soát thông tin của con em mình, tránh cả tin, bị lôi kéo và mắc bẫy các đối tượng xấu.
Theo thông tin từ đại diện Bộ Công an tại cuộc họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 1-2020, liên quan đến việc xử lý người dân đăng tin sai lệch về  tình hình dịch bệnh viêm đường hô hấp do chủng mới của vi rút Corona (nCoV) hiện Bộ đang  chỉ đạo các đơn vị, địa phương vào cuộc đấu tranh, triệu tập hơn 170 đối tượng, xử lý, yêu cầu cam kết gỡ bỏ, căn cứ theo Khoản 3, Nghị định của Chính phủ quy định về xử phạt trong lĩnh vực bưu chính, viễn thông và quy định trong việc loan tin đồn sai qua mạng. Đang tiếp tục làm rõ với hơn 40 trường hợp không hợp tác để củng cố tài liệu, xử lý hình sự khi đủ điều kiện.
Mới đây, tại buổi tiếp ông Kidong Park - Trưởng đại diện Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nêu rõ quan điểm: Chính phủ chỉ đạo Bộ Công an xử lý nghiêm những người phao tin, đồn nhảm, hạn chế sự kỳ thị đối với người bệnh trên mạng xã hội, kể cả xử lý hình sự.
Trách nhiệm xã hội và nghĩa vụ công dân của mỗi nhà báo luôn phải đặt lợi ích dân tộc, lợi ích quốc gia lên trên hết. Ngoài chức năng thông tin, các cơ quan báo chí và mỗi nhà báo có vai trò đặc biệt quan trọng trong định hướng và hình thành dư luận xã hội, chú trọng tuyên truyền về những tấm gương người tốt, việc tốt, niềm tự hào dân tộc, giá trị truyền thống, đạo lý, định hướng tư tưởng và thẩm mỹ, nâng cao dân trí... chủ động đấu tranh, phản bác những thông tin độc hại, mang tính bạo lực, lối sống lệch lạc, thiếu văn hóa. Hơn lúc nào hết, mỗi nhà báo và các cơ quan báo chí cần phải đi tiên phong trong việc định hướng và làm chủ dòng chảy thông tin trên “không gian ảo”, thực sự là người dẫn dắt, là “kênh” thông tin quan trọng, nơi cung cấp thông tin chính xác, tạo dựng niềm tin xã hội và là “người gác cổng” thông tin, định hướng dư luận tốt trên mạng Internet cũng như đời sống thường nhật.