Từ thăm thẳm lãng quên

Mơ hồ, lơ lửng, không thực, khó đọc, đó là những cảm giác ban đầu khi tôi đọc “Từ thăm thẳm lãng quên” của Patrick Modiano.

Một cuốn tiểu thuyết không dày lắm, chỉ tầm 160 trang nhưng lại khiến tôi tốn thời gian hơn khi đọc nhiều cuốn sách khác. Không thể đọc một mạch, thỉnh thoảng lại phải dừng và đọc đi đọc lại bởi biến động thời gian rất khó nắm bắt, một câu chuyện không có cấu tứ rõ ràng thế nhưng vẫn rất cuốn hút bởi lối kể chuyện nhẹ nhàng, tinh tế, lãng mạn, đặc trưng của văn học Pháp.

Câu chuyện bắt đầu hay nói đúng hơn là người kể chuyện, nhân vật tôi (giấu tên) hồi tưởng lại mùa đông 30 năm trước, khoảng những năm đầu 1960. Khi ấy anh còn rất trẻ, có lẽ còn chưa đến tuổi thành niên, kiếm sống bằng công việc bán sách rong ở một số tuyến phố quanh sông Seine (Paris). Chính ở đó anh đã tình cờ gặp gỡ nàng Jacqueline và Gérad Van Bever. Khi ấy nàng và Van Bever là một cặp. Vào mỗi cuối tuần, Jacqueline theo Van Bever đi hết sòng bạc này đến sòng bạc khác kiếm sống và nuôi hy vọng gom góp tiền để có thể tới Mallorca, miền đất hứa của nàng. Biết là nàng đang gắn bó với Van Bever, nhưng anh vẫn không thể  không để mắt đến nàng. Thỉnh thoảng anh cùng họ đi ăn trưa, ăn tối hoặc uống cà phê và chuyện trò. Chàng trai trẻ ngày càng hình thành tình yêu mơ hồ với Jacqueline nhưng vẫn luôn đứng ngoài tình yêu của nàng và Van Bever, cho đến một ngày Jacqueline kéo anh vào vòng tay nàng. Trong một lần Van Bever đi đánh bạc nơi xa, nàng nhờ anh lấy trộm vali (trong đó có tiền) của Cataud, một người đàn ông khoảng 35 tuổi, không rõ có phải là bác sỹ nha khoa hay không, người quan tâm giúp đỡ Van Bever vì muốn tiếp cận nàng. Sau đó anh cùng nàng trốn sang London (Anh) để  chờ dịp đi Mallorca. Tại đây, anh và nàng chung sống trong một khách sạn tồi tàn, rồi quen biết Peter Rachman, người đàn ông trung niên giàu có mê văn chương, sẵn sàng trả tiền cho những gì anh viết với điều kiện Jacqueline phải tham gia những buổi tiệc của ông ta. Càng ngày anh và nàng càng xa nhau và một ngày nàng bỗng biến mất khỏi cuộc đời anh.

15 năm sau, vẫn luôn ôm ấp hồi ức về Jacqueline, luôn kiếm tìm hình bóng nàng, anh đã gặp lại nàng ở một bữa tiệc nhưng lúc này nàng đã có một mái tóc khác, một cái tên khác và ở bên cạnh một người đàn ông khác, chồng nàng. Trước mặt chồng và những người khác, nàng vờ như không hề quen biết anh nhưng rồi vẫn tìm cách gặp riêng anh. Dường như lần nào cũng vậy, cả 15 năm trước cũng như sau 15 năm, nàng yêu anh nhưng luôn biến mất khỏi anh bởi nàng chỉ có mục tiêu duy nhất là “đến Mallorca”, mà lý do thì cho đến cuối sách vẫn rất mơ hồ.

Thêm 15 năm nữa trôi qua và anh không còn tin tức gì của nàng nữa, song Jacqueline và tất cả những gì thuộc về nàng, liên quan đến nàng từ 30 năm trước thì vẫn sống động đến từng chi tiết, trong khi anh chỉ nhớ nhập nhòa những chi tiết khác của quãng đời ấy, thậm chí đã gần như quên mất khuôn mặt bố mẹ mình. Cả cuốn sách, Modiano chưa bao giờ để nhân vật tôi nói yêu Jacqueline nhưng người đọc vẫn dễ dàng cảm nhận được tình yêu ấy. Thế mà anh và Jacqueline sẽ lại trở thành những người không quen biết, có chăng 15 năm mới gặp nhau 1 lần và chẳng là gì của nhau.

Tôi cũng đã đọc “Phố những cửa hiệu u tối”, một tác phẩm nổi tiếng khác của Patrick Modiano, giải Goncourt năm 1978, có thể thấy rõ những sáng tác của Modiano “mang đậm không khí hoài niệm, cảm giác trống rỗng chông chênh và sự thiếu hụt đầy ám ảnh”. Xuất hiện trên văn đàn vào năm 1968, tất cả các tiểu thuyết của Patrick Modiano đều được xếp vào danh sách các tác phẩm hay nhất hằng năm ở Pháp. Năm 2014, ở tuổi 69, Patrick Modiano nhận giải Nobel Văn học “vì cái nghệ thuật của ký ức mà ông đã vận dụng để gợi lên những phận người bẽ bàng, khó thỏa nguyện nhất”. “Từ thăm thẳm lãng quên” không chỉ dệt nên mối quan hệ kỳ lạ giữa quá khứ và thực tại, mà còn tạo ra những mối liên hệ với các tiểu thuyết khác của Patrick Modiano. Sách do Trần Bạch Lan dịch từ nguyên bản tiếng Pháp, bản quyền tiếng Việt thuộc về Công ty Văn hóa và Truyền thông Nhã Nam, Nhà xuất bản Hà Nội ấn hành năm 2016.