Văn hóa đọc thời nghe, nhìn lấn át

Trong xã hội hiện đại, sự bùng nổ và hấp dẫn của các phương tiện truyền thông đã tác động làm giảm nhu cầu đọc sách của hầu hết các lứa tuổi. Văn hóa đọc đang dần bị mai một đồng nghĩa với hoạt động của hệ thống thông tin thư viện cũng đang đứng trước những thách thức lớn.

Với điều kiện chưa được đầu tư trang thiết bị và ứng dụng khoa học công nghệ đồng bộ, vốn tài liệu còn nghèo nàn, song hệ thống thư viện công cộng trong tỉnh đã cố gắng tổ chức các hoạt động, phục vụ tốt nhất nhu cầu của bạn đọc. Bằng nhiều hình thức phối hợp với các thư viện, tủ sách trong hệ thống thư viện công cộng như hướng dẫn nghiệp vụ chuyên môn, xây dựng các trạm sách, phối hợp với các loại hình thư viện khác trên địa bàn tỉnh, thư viện tỉnh đã giúp bạn đọc có được những tài liệu phù hợp với nhu cầu, trình độ của người dân.

Mỗi năm đã có hàng chục nghìn lượt bạn đọc được các thư viện tủ sách phục vụ, hàng trăm nghìn lượt sách báo được luân chuyển. Nhiều thư viện đã thực sự trở thành trường học thứ hai của độc giả. Điển hình như Thư viện Thiếu nhi thành phố Bắc Ninh, trong nhiều năm qua đã trở thành địa chỉ đáng tin cậy của tuổi thơ và các bậc phụ huynh thành phố. Chị Đinh Minh Lý, cán bộ Thư viện chia sẻ: “Qua hoạt động thực tế nhiều năm, thư viện thiếu nhi thành phố đã rút ra một số kinh nghiệm để hoạt động hiệu quả và nâng cao chất lượng phục vụ bạn đọc. Chúng tôi chủ động lên kế hoạch và nắm bắt kịp thời những hoạt động có liên quan đến các em; liên hệ với các nhà Văn hóa thiếu nhi, Tổng phụ trách Đội các trường… để lồng ghép nội dung tuyên truyền giới thiệu sách. Qua những chương trình “Vui văn nghệ, kể chuyện hay” với chủ đề “Vâng lời Bác dạy-Hè vui an toàn-Học ngàn lời hay”, thư viện đã phát huy được hiệu quả trong việc thu hút bạn đọc, phong trào đọc sách và làm theo sách được nhân lên”.

Tuy chỉ là khu phố nhỏ nhưng Trang Liệt (thị xã Từ Sơn) là một trong số ít khu phố có thư viện khang trang, sạch đẹp từ rất sớm (năm 1961) và phát huy tốt tác dụng. Mặc dù ngày nay, phương tiện nghe, nhìn ngày càng hiện đại, nhưng sách báo vẫn có sự hấp dẫn, cần thiết, không thể thiếu trong sinh hoạt tinh thần của nhiều người dân Trang Liệt. Đó là văn hóa đọc mà thư viện đã dày công vun đắp liên tục trong 50 năm qua, khiến nhiều người ở đây đã coi sách báo vừa là người thầy, vừa là bạn, còn thư viện là trường học thứ hai của mình. Mọi người đã quen với lịch phục vụ thứ 2, 5, 6 hàng tuần cho người lớn, thứ 4, 7, Chủ nhật cho thiếu nhi.

Với lòng nhiệt tình, tâm huyết và yêu sách báo, ông Ngô Hữu Lợi, Chủ nhiệm Thư viện đã cùng Ban công tác thư viện khu phố và tổ CTV, thư viện Trang Liệt đã khai thác và thực hiện luân chuyển sách trong kho của thư viện tỉnh một cách hiệu quả. Đây cũng là yếu tố giúp thư viện đáp ứng được nhu cầu đọc sách của độc giả. Bạn đọc thư viện Trang Liệt, ông Nguyễn Văn Nam, cho biết: “Sách, báo là nhu cầu không thể thiếu trong đời sống sinh hoạt của tôi và rất nhiều người dân nơi đây. Tôi và nhiều độc giả khác đều coi thư viện là nơi lui tới thường xuyên. Đọc sách, mọi người tiếp thu và học được cách làm giàu từ nông nghiệp, tìm thấy các bài thuốc hay trong dân gian, những mẹo vặt hàng ngày, hay cách giải quyết mâu thuẫn qua những vụ việc thực tế xảy ra đăng tải trên báo… Thư viện Trang Liệt hoạt động hiệu quả đã góp phần xây dựng làng văn hóa, nay là khu phố văn hóa Trang Liệt”.

Tuy vậy, công tác thư viện vẫn còn nhiều bất cập. Ở Trang Liệt, cán bộ phụ trách thư viện chỉ có một người nên công tác luân chuyển sách còn nhiều khó khăn. Còn tại Thư viện Thiếu nhi thành phố Bắc Ninh, gần 30 năm qua, phòng làm việc vừa là kho sách, vừa là phòng đọc và mượn, cũng là nơi các em trong CLB sinh hoạt… bị bó hẹp trong diện tích hơn 30m2 nên không tránh khỏi ồn ào, chật chội, làm ảnh hưởng tới việc đọc sách của các em. Hơn nữa, với vốn sách, báo quá ít ỏi, chưa có phương tiện thông tin điện tử, mọi khâu vẫn làm thủ công, Thư viện thiếu nhi thành phố chỉ có một thủ thư nên chưa đáp ứng được hết nhu cầu bạn đọc nhỏ tuổi.

Đưa sách, báo đến với bạn đọc, nhằm thỏa mãn cao nhất nhu cầu của người cần thông tin phục vụ nghiên cứu, học tập, công tác và giải trí là mục tiêu phấn đấu của các thư viện, tủ sách trong hệ thống thư viện công cộng tỉnh Bắc Ninh. Thực tế, để đáp ứng nhu cầu thông tin, tài liệu của bạn đọc, thư viện cần tăng cường đổi mới trong hoạt động của mình để hoàn thành sứ mệnh là cầu nối giữa thư viện và bạn đọc. Việc khảo sát, xác định kết quả và kế hoạch hoạt động là cần thiết để nâng cao chất lượng phục vụ cho hệ thống thư viện công cộng hiện nay. Đồng thời xây dựng thư viện thành một trung tâm thông tin, văn hóa, giáo dục tại các địa phương. Như vậy, thư viện cần mở rộng phạm vi hoạt động, tăng cường mạng lưới thư viện tủ sách ở huyện và cơ sở để phục vụ bạn đọc. Không chỉ cần có một cơ ngơi khang trang hay những cán bộ thư viện giỏi mà cần bổ sung tài liệu phong phú nhằm phục vụ tốt nhu cầu bạn đọc trong việc học tập, nghiên cứu… Bởi nếu chỉ dừng lại ở những tài liệu đã lỗi thời, hay bị cũ nát thì bạn đọc đến với thư viện sẽ giảm dần. Xuất phát từ thực tiễn đó, hệ thống thư viện công cộng cần sự quan tâm hỗ trợ của các cấp, các ngành về cơ chế, chính sách và đầu tư kinh phí để mạng lưới thư viện trên địa bàn tỉnh được đồng bộ, đáp ứng cao nhất nhu cầu của bạn đọc.

Sách báo làm giàu thêm những tâm hồn, tình cảm và hướng con người tới cái Chân, Thiện, Mỹ. Nâng cao hiệu quả hoạt động của hệ thống thư viện công cộng sẽ góp phần gây dựng lại “văn hóa đọc” trong cộng đồng. Làm thế nào để bạn đọc đến với sách, sách đến với bạn đọc và phát huy tác dụng hữu ích trong cuộc sống là nỗi niềm trăn trở, là khát vọng của những người yêu sách báo và cán bộ làm công tác trong hệ thống thư viện công cộng tỉnh.

Vừa qua, Thư viện tỉnh tổ chức Hội thảo “Nâng cao chất lượng phục vụ bạn đọc trong hệ thống thư viện công cộng”. Chúng tôi đã ghi lại những ý kiến đóng góp, những tâm tư, nguyện vọng của một số bạn đọc về vấn đề này.

Bài, ảnh: Thuận Cẩm-Thu Huyền