Đặc sắc 3 cổ vật đề cử “bảo vật quốc gia”

Thứ 6, 24/02/2012 | 21:20:00 [GMT +7] A A

Trong lần đầu tiên xét duyệt và công nhận “bảo vật quốc gia”, Bắc Ninh đề cử 3 cổ vật đặc sắc là Tượng Phật bà Quan âm nghìn mắt, nghìn tay (chùa Bút Tháp, xã Đình Tổ, huyện Thuận Thành); Tượng Adiđà (chùa Phật Tích, xã Phật Tích, huyện Tiên Du); Cột đá (chùa Dạm, xã Nam Sơn, thành phố Bắc Ninh).

Ông Nguyễn Duy Nhất, Giám đốc Ban Quản lý di tích tỉnh, đơn vị trực tiếp làm thủ tục đề nghị công nhận bảo vật quốc gia cho biết: “Bắc Ninh hiện đang bảo lưu nhiều di sản văn hóa đặc sắc. Trong đó, nhiều hiện vật hội tụ đủ các tiêu chí của bảo vật quốc gia. Tuy nhiên, trong đợt đầu tiên, tỉnh chỉ đề cử 3 hiện vật đặc sắc nhất”.

Tượng Phật bà Quan âm nghìn mắt, nghìn tay chùa Bút Tháp

Đây là pho tượng gỗ mang vẻ đẹp hoàn hảo với vô số chi tiết chạm khắc tinh mĩ từ Phật Quan âm, đến đài sen, bệ tượng và vành tay phụ.

Tượng cao 2,35m (tính từ đài sen đến đỉnh đầu tượng). Tượng có 11 đầu. Mặt chính nhìn ra phía trước, hai mặt phụ ở hai mang tai. Đầu tượng đội thiên quan, phía trên đầu chính có các đầu nhỏ hơn xếp chồng lên nhau thành ba lớp, trên cùng là tượng Phật Adiđà.

Các khuôn mặt tượng tương đối giống nhau, diện mạo đôn hậu, mặt bầu bĩnh, mắt hé mở nhìn xuống, miệng thoáng một nụ cười. Cổ tượng cao, ba ngấn. Cơ da tượng tròn nhẵn, mịn màng. Tượng ngồi ở tư thế thiền định, “bán kiết già” với bàn chân phải đặt ngửa trên đùi trái.

Tượng tọa trên đài sen do một con rồng nhô lên từ mặt nước đội lấy, 2 tay cố giữ và đỡ cho cân bằng. Phần dưới cùng là bệ tượng cao 0,54m, được tạo theo kiểu bệ sumeru bố trí thành 5 cấp hình chữ nhật chém góc, hoa văn chạm khắc tinh xảo với bảo bối của nhà Phật, lưỡng long chầu ngọc, song lân hý cầu...

Trong hệ thống tượng Việt Nam, không nhiều pho tượng có được nguồn gốc, lai lịch rõ ràng. Pho tượng Phật bà Quan âm nghìn mắt nghìn tay là một ngoại lệ. 2 hàng chữ Nho trên bệ tượng cho ta biết pho tượng được Trương tiên sinh hoàn thành vào một ngày tốt của mùa Thu năm Bính Thân (1656).

Tượng Adiđà chùa Phật Tích

Tượng Adiđà được tạo tác vào thế kỷ XI, bằng đá xanh nguyên khối. Văn bia và lời kể cho biết xưa kia toàn thân pho tượng được sơn son, thếp vàng. Tượng cao 2,1m, rộng vai 0,87m, rộng chân 1,33m, bệ tượng cao 0,80m, chu vi bệ 5,92m

Tác phẩm chia thành 2 phần rõ rệt: Phật Adiđà và bệ đá toà sen. Tất cả đều trau chuốt, mềm mại, tỉ mỉ tạo ra pho tượng tuyệt tác, sống động, có hồn.

Khuôn mặt Adiđà dịu hiền, phúc hậu có cái đẹp lý tưởng của nữ giới. Khuôn trăng đầy đặn, lông mi mảnh cong thanh tú, mềm mại. Đôi mắt phượng lim dim, mơ màng suy nghĩ như muốn truyền đạt sắc thái tế nhị của tâm tư. Nụ cười kín đáo nở rất dè dặt trên cặp môi xinh. Cổ thanh, cao ba ngấn.

Vẻ đẹp của pho tượng được nhân lên khi tọa trên bệ đá, tòa sen được trang trí tinh mĩ. Tòa sen nở rộ với hai tầng cánh. Bệ bát giác được chạm nổi nhiều hình rồng dỡn đuôi nhau, trên một dây mây lửa, những chùm hoa dây giăng mềm mại, cuống hoa có nhiều người bé tí leo trèo, mặt dưới là vân sóng nước cách điệu. Những ngọn sóng muôn ngàn đợt nhấp nhô như muốn nâng bổng toàn bộ sức nặng bên trên.

Cột đá chùa Dạm

Cột đá chùa Dạm còn gọi là cột biểu có niên đại thế kỷ XI, thời Lý, kiến trúc độc đáo bởi kích thước to lớn và nghệ thuật điêu khắc đá tuyệt khéo. Cột đá có 2 phần: cột và đế tròn đỡ cột. Cột đá liền khối cao 4,25m, đặt trên bệ đá hai cấp cao 0,8m.

Phần cột gồm hộp vuông cao 2m, 1 cạnh rộng 1,35m và 1 cạnh rộng 1,6m; phần trụ tròn cao 2,25m, đường kính 1,35m. Đặc sắc nhất là đôi rồng trên trụ tròn được chạm nổi tinh tế, đường nét sinh động, trau chuốt. Đôi rồng ngoắc đuôi vào nhau quấn quanh cột, chân trước hai con chụm vào cùng nâng đỡ một viên ngọc. Hai đầu rồng trong tư thế chầu nhau, ở giữa có một lá đề chạm nổi, mỗi con ngậm một viên ngọc, mắt sáng trong tư thế hướng lên bầu trời, thân rồng uốn khúc hình sin, hai chân sau tựa vào khối hộp vuông phía dưới tạo cho đôi rồng uốn lượn như đang bay.

Cột đá Chùa Dạm mang nét đẹp giao thoa văn hóa Đại Việt và Chămpa điển hình. Đó là nét bề thế, uy nghiêm mà uyển chuyển, mềm mại của một công trình Phật giáo, vừa thể hiện triết lý về vũ trụ, nhân sinh quan với hình khối của Linga-Yoni về trời đất, âm dương. Cột được làm từ đá cát là loại vật liệu phổ biến trong điêu khắc Chămpa. Đôi rồng có thân mềm mại, khoẻ khoắn mang nét tự nhiên của văn hoá Việt bản địa, đầu rồng mang nét đẹp phóng khoáng, thể hiện vương quyền của thuỷ quái Macrada (linh vật trong văn hoá Chămpa).

Việc đề cử và công nhận “bảo vật quốc gia” không chỉ là danh hiệu mà mang nhiều ý nghĩa. Sự kiện này càng minh chứng mảnh đất Bắc Ninh- Kinh Bắc có bề dày lịch sử, văn hiến, chiếc nôi văn hóa với những công trình nghệ thuật, kiến trúc, điêu khắc độc đáo, quý hiếm. Được công nhận là bảo vật quốc gia, các hiện vật sẽ có thêm các điều kiện để bảo tồn theo chế độ đặc biệt, đồng thời tạo những điểm nhấn, hấp dẫn du khách trong hành trình du lịch văn hóa tâm linh khi đến Bắc Ninh.

* Tư liệu do Ban Quản lý di tích tỉnh cung cấp

Tiêu chí bảo vật quốc gia

Hiện vật được công nhận bảo vật quốc gia là hiện vật gốc độc bản, hình thức độc đáo, có giá trị đặc biệt.

Giá trị đặc biệt thể hiện ở: liên quan đến một sự kiện trọng đại của đất nước hoặc liên quan đến sự nghiệp của anh hùng dân tộc, danh nhân tiêu biểu; hoặc là tác phẩm nghệ thuật nổi tiếng về giá trị tư tưởng, nhân văn, giá trị thẩm mỹ tiêu biểu cho một khuynh hướng, một phong cách, một thời đại; hoặc là sản phẩm được phát minh, sáng chế tiêu biểu, có giá trị thực tiễn cao, có tác dụng thúc đẩy xã hội phát triển ở một giai đoạn lịch sử nhất định; hoặc là mẫu vật tự nhiên chứng minh cho các giai đoạn hình thành và phát triển của lịch sử trái đất, lịch sử tự nhiên.

(Theo Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Di sản văn hóa ngày 18- 6- 2009).

Link gốc