Đánh giá tài nguyên đất nông nghiệp làm cơ sở quy hoạch sử dụng đất theo hướng sản xuất nông nghiệp bền vững

Do yêu cầu của thực tiễn phát triển công nghiệp và đô thị hoá nên diện tích đất nông nghiệp của Bắc Ninh đang có xu hướng giảm. Trong điều kiện như vậy phải sử dụng nguồn tài nguyên hạn hẹp này làm sao cho hiệu quả vừa bảo đảm mục tiêu an toàn lương thực, đồng thời nâng cao giá trị sản xuất nông nghiệp, cải thiện đời sống cho người nông dân.

Qua đánh giá thực trạng sử dụng đất hiện nay cho thấy, toàn tỉnh còn khoảng hơn 51.800 ha đất nông nghiệp. Trong đó, đất sản xuất nông nghiệp hơn 46.000 ha, đất lâm nghiệp hơn 614 ha, đất nuôi trồng thuỷ sản hơn 5000 ha và đất nông nghiệp khác. Loại hình sử dụng đất 2 vụ lúa có diện tích lớn nhất, bao gồm các loại đất như: đất phù sa, đất glây, đất loang lổ, đất xám… để bảo đảm nhu cầu về lương thực thì việc duy trì loại hình sử dụng đất 2 lúa là cần thiết. Loại hình sử dụng đất 2 vụ lúa- 1 vụ màu phân bố ở các vùng trong tỉnh có điều kiện thuận lợi như: địa hình bằng phẳng, thành phần cơ giới nhẹ đến trung bình, chủ động tưới tiêu.Tập trung trên các loại đất là đất phù sa chua, đất phù sa có tầng loang lổ, đất xám có tầng loang lổ…Loại hình sử dụng đất này cho hiệu quả kinh tế cao hơn so với đất trồng 2 vụ lúa, tuỳ thuộc vào công thức luân canh mà hiệu quả có thể tăng gấp 2- 3 lần. Đây là loại hình được xác định phù hợp với điều kiện đất đai và yêu cầu phát triển kinh tế- xã hội của tỉnh, vì nó vừa đáp ứng được yêu cầu về lương thực, thực phẩm, tăng thu nhập và giải quyết vấn đề lao động dôi dư trong các hộ nông dân. Loại hình sử dụng đất 2 vụ màu - 1 vụ lúa không nhiều nhưng lại rất đa dạng với 15 công thức luân canh và thường áp dụng ở nhưng nơi có địa hình cao, khả năng giữ nước kém, tập trung trên các loại đất: đất phù sa chua, đất xám rất chua, đất xám cơ giới nhẹ, đất loang lổ chua… Loại hình này cho hiệu quả kinh tế rất cao. Tuy nhiên trong quá trình sử dụng đất theo loại hình này cần thiết phải bảo đảm thuỷ lợi và thâm canh để vừa nâng cao hệ số sử dụng đất và từng bước cải thiện độ phì của đất thông qua các biện pháp bón phân cân đối, kết hợp luân canh cây họ đậu. Loại hình sử dụng đất chuyên màu, cây công nghiệp ngắn ngày (CNNN) có các công thức luân canh là: 1 vụ màu- 1 vụ cây CNNN; 2 vụ màu- 1 vụ cây CNNN; 3 vụ màu- 1 vụ cây CNNN. Loại hình này chiếm diện tích cũng không nhiều, phân bố nhỏ lẻ ở các địa phương…Có thể thấy cơ cấu cây trồng và các loại hình sử dụng đất khá phong phú, đạt được hiệu quả kinh tế cao, song nhìn chung sản xuất nông nghiệp vẫn theo kiểu truyền thống. Tỷ lệ diện tích chuyên lúa cao so với các cây rau màu thực phầm và cây CNNN. Các cây trồng có giá trị chưa phát huy được hết thế mạnh, tiềm năng đất đai và sinh thái đa dạng của địa phương.

Trên cơ sở đánh giá hiện trạng sử dụng và tài nguyên đất nông nghiệp của các địa phương trong tỉnh có thể đề xuất lựa chọn 13 loại cây trồng chính. Trong đó, nhóm cây lương thực có lúa, ngô; nhóm cây rau màu gồm cải bắp, dưa chuột, cà chau, hoa (hồng, cúc), khoai tây, khoai lang; nhóm cây CNNN có lạc, đậu tương, đậu đỗ, dâu tằm; nhóm cây ăn quả là cây nhãn. Lúa nước thích nghi với điều kiện tương đối rộng và thịch hợp trên nhiều loại đất khác nhau, diện tích thích nghi khoảng 40.000 ha, chiếm gần 86% tổng diện tích điều tra. Cây ngô có sức chịu đựng tốt trong điều kiện biến động về yếu tố khí hậu, phát triển được ở nhiều loại đất khác nhau,diện tích thích nghi đạt tới 25.000 ha, chiếm hơn 52% tổng diện tích điều tra. Cây cải bắp quá trình sinh trưởng đòi hỏi nhiệt độ nằm trong khoảng từ 5- 35 độ C, có thể phát triển trên các loại dất có thành phần cơ giới khác nhau, nhưng không ưa đất chua, đất có độ dốc lơn. Diện tích thích nghi khoảng hơn 9700 ha. Cây dưa chuột là nhóm cây ưa nhiệt, phù hợp với loại đất phù sa ít chua, cơ giới nhẹ hoặc trung bình, diện tích thích nghi 9766 ha. Cây cà chua là cây chịu ẩm, có thể trồng ở nhiều loại đất khác nhau nhưng thích hợp nhất là trồng trên đất thịt pha cát, nhiều mùn hay đất phù sa, diện tích thích nghi hơn 40.000 ha. Cây hoa hồng thuộc nhóm cây lâu năm, có thể trồng ở nhiều loại đất, song tốt nhất là trên đất cát pha, đất phù sa…diện tích thích nghi hơn 38.000 ha. Cây khoai tây có biên độ thích hợp với nhiệt độ khá rộng, nên trồng trên đất có thành phần cơ giới nhẹ đến trung bình, diện tích thích nghi gần 30.000 ha. Cây khoai lang, thích hợp với loại đất có tầng dầy, thành phần cơ giới pha cát, diện tích thích nghi 29.000 ha. Cây lạc, thích hợp với đất có thành pầhn cơ giới nhẹ, diện tích thích nghi 8000 ha. Cây đậu tương, trồng được trên nhiều loại đất khác nhau, diện tích thích nghi 25000 ha. Cây đậu đỗ, diện tích thích nghi khoảng 25000 ha. Cây dâu tằm, diện tích thích nghi 8000 ha. Cây nhãn, nên trồng ở vùng đồi núi, diện tích thích nghi 7900 ha.

Căn cứ vào khả năng thích nghi của từng loại cây trồng, sẽ giúp các địa phương, cơ quan chuyên môn chỉ đạo quy hoạch sản xuất nông nghiệp cho phù hợp với điều kiện của địa phương, đồng thời phát huy được tiềm năng đất đai.

Bài, ảnh: Thuỳ Dương