“Chìa khoá” mở cánh cửa sinh - tử

Bệnh nhân trở lại Trung tâm Y tế thành phố Từ Sơn tái khám sau khi được cứu sống một cách kỳ tích.

Kỳ tích từ “đường thẳng điện”

Trong thuật ngữ y khoa, “đường thẳng điện” trên máy monitor là biểu hiện của trái tim ngừng đập - trạng thái nguy kịch nhất mà một bệnh nhân có thể gặp. Thế nhưng, tại Trung tâm Y tế thành phố Từ Sơn, kỳ tích đã xảy ra khi các bác sĩ kéo bệnh nhân trở về từ điểm tận cùng đó.
Cách đây khoảng 2 tháng, bệnh nhân Thạch Thanh Tú, 36 tuổi đột ngột ngừng tuần hoàn khi đang ngồi, được đưa đến viện chỉ sau 10 phút. Lúc nhập viện, mọi dấu hiệu sống đều vắng bóng: Da môi tím tái, đồng tử giãn, tim không đập, ngưng phổi. Trên monitor - là đường thẳng lạnh lùng.
Ngay lập tức, đội ngũ y tế khẩn trương triển khai quy trình cấp cứu ngừng tuần hoàn nâng cao: Đặt nội khí quản, ép tim ngoài lồng ngực, sốc điện, truyền thuốc vận mạch. Mười phút trôi qua, chưa có gì thay đổi; 20 phút - trái tim vẫn im lặng; 30 phút - vẫn không có nhịp tim. Vậy mà, sau hơn 50 phút cấp cứu không ngừng nghỉ và hơn 20 lần sốc điện, nhịp tim người bệnh đã trở lại.
Có thể gọi đây là “kỳ tích của kỳ tích”, nhưng phía sau kỳ tích ấy là kỹ năng điêu luyện, sự phối hợp chặt chẽ, lòng kiên trì và bản lĩnh thép của ekip cấp cứu. Bệnh nhân sau đó được chuyển tuyến và tiếp tục điều trị tại Bệnh viện Bạch Mai với chẩn đoán rối loạn nhịp thất, viêm cơ tim cấp - một bệnh lý nguy hiểm và diễn tiến rất nhanh. Sau 24 ngày điều trị, bệnh nhân hồi phục gần như hoàn toàn.
Một trường hợp khác - bệnh nhân Nguyễn Quý Tính (63 tuổi) bị nhồi máu cơ tim cấp, ngừng tuần hoàn ngoại viện và được cứu sống tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Bắc Ninh sau những giây phút cấp cứu ban đầu đầy gay cấn tại Bệnh viện Đa khoa Thiện Nhân (thị xã Quế Võ). Đây là ca bệnh được đánh giá là hy hữu vì không những sống sót sau ngừng tim, bệnh nhân còn không có bất kỳ di chứng thần kinh nào - điều mà không phải ca cấp cứu nào cũng đạt được.
Khi trả lời phóng viên Báo Bắc Ninh, ông Nguyễn Quý Tính cho biết: “Lúc vừa tỉnh lại, mở mắt ra, tôi chỉ cảm thấy vướng víu khắp cơ thể vì các loại dây rợ nối với máy móc. Khi được người nhà và bác sĩ giải thích, tôi hiểu là mình vừa từ cõi chết trở về”.
Theo các bác sĩ, sự thành công này đến từ bốn yếu tố then chốt: Cấp cứu ban đầu đúng phác đồ, vận chuyển an toàn, can thiệp tim mạch kịp thời và hồi sức tích cực hiệu quả. Tuy nhiên, điểm mấu chốt đầu tiên chính là cấp cứu ban đầu tại tuyến y tế gần dân nhất. Nếu ở tuyến dưới không xử lý hiệu quả, bệnh nhân có thể sẽ không bao giờ đến được phòng can thiệp mạch, hoặc sống sót nhưng mang theo gánh nặng di chứng nặng nề.

“Trái tim” của hệ thống chăm sóc sức khoẻ

Y học hiện đại gọi khoảng thời gian đầu sau một biến cố ngừng tuần hoàn là “giai đoạn vàng”. Đây là thời gian quý giá để tiến hành cấp cứu ban đầu trước khi não bị tổn thương không thể hồi phục. Cấp cứu ban đầu đúng và kịp thời có thể duy trì tuần hoàn máu đến các cơ quan quan trọng, nhất là não; tăng khả năng hồi phục hoàn toàn không di chứng; giảm thiểu thời gian điều trị, chi phí y tế và gánh nặng cho gia đình và xã hội.
Nhiều nghiên cứu cho thấy nếu được cấp cứu đúng cách trong vòng 4 phút đầu sau ngừng tim, cơ hội sống sót của người bệnh có thể lên đến 50-70%. Nếu chậm hơn, tỉ lệ này giảm mạnh, sau 10 phút chỉ còn dưới 10%.
Nhiều người vẫn thường nghĩ, chỉ y tế tuyến Trung ương mới có đủ năng lực cấp cứu. Thực tế, các đơn vị y tế tuyến cơ sở - tuyến gần dân nhất mới là nơi quyết định sự sống còn trong những giây phút đầu tiên. Từ tình huống hai ca bệnh nói trên, có thể thấy, các bác sĩ tại Trung tâm Y tế thành phố Từ Sơn hay Bệnh viện Đa khoa Thiện Nhân đã phải giành giật sự sống cho người bệnh trong điều kiện áp lực cao.
Yêu cầu về đào tạo, nâng cao kỹ năng cấp cứu ban đầu cho nhân viên y tế tuyến cơ sở vì thế cũng trở nên cấp thiết. Không chỉ là những buổi tập huấn lý thuyết, mà cần huấn luyện thực hành tình huống, diễn tập, mô phỏng theo mô hình quốc tế. Thậm chí, cần tính đến việc phổ biến kỹ năng sơ cứu cơ bản cho người dân, bởi không ít trường hợp tử vong ngoại viện vì không ai biết ép tim, hô hấp nhân tạo tại chỗ.
Mỗi ca cấp cứu thành công không chỉ cứu sống bệnh nhân, mà còn “hồi sinh” niềm tin vào đội ngũ cán bộ, nhân viên y tế và cơ sở khám, chữa bệnh. Trong bối cảnh ngành Y tế chịu nhiều áp lực về quá tải, khan hiếm nhân lực và niềm tin xã hội đôi lúc lung lay, những kỳ tích trên trở thành những điểm sáng lan tỏa tích cực, cổ vũ tinh thần và truyền cảm hứng.
Bắc Ninh đang tập trung nâng cao chất lượng y tế cơ sở, trong đó có việc đào tạo hồi sức cấp cứu và chuyển giao kỹ thuật từ tuyến trên. Đây là hướng đi hoàn toàn đúng đắn. Bởi, ở đâu có sự chuẩn bị tốt cho cấp cứu ban đầu, ở đó có nhiều hơn cơ hội giữ lại sinh mạng quý giá.
Cấp cứu ban đầu không chỉ là một kỹ thuật y tế, mà là “trái tim” của hệ thống chăm sóc sức khỏe. Đầu tư cho cấp cứu ban đầu chính là đầu tư cho sự sống, cho niềm tin, và cho một hệ thống y tế công bằng, nhân văn - nơi bất cứ ai và dù ở đâu, cũng có quyền được cứu sống kịp thời.