Âm vang Như Nguyệt

Giữa đất trời vào xuân, nhiều sắc màu rực rỡ, xênh xang, người dân thôn Như Nguyệt, xã Tam Giang (Yên Phong) nao nức với nghi lễ rước thể hiện sự tôn kính, ngưỡng vọng với người anh hùng dân tộc Thái uý Lý Thường Kiệt vào ngày 18-2 (Âm lịch).

Phòng tuyến sông Như Nguyệt (sông Cầu) trong cuộc kháng chiến chống quân Tống xâm lược (1075 - 1077) của quân và dân nhà Lý được xây dựng với địa thế dựa vào núi, sông, đồng trũng, ruộng lầy kéo dài hơn 10 km đường đê qua các xã Tam Giang, Tam Đa huyện Yên Phong đến Thị Cầu, thành phố Bắc Ninh. Lý Thường Kiệt lập phòng tuyến chiến lược chặn đứng đoàn quân viễn chinh xâm lược hùng hậu của nhà Tống chỉ sau 5 tháng kể từ khi ca khúc khải hoàn từ cuộc viễn chinh phạt Tống, rồi đánh bại quân Tống trên đất Việt.

Phòng tuyến sông Như Nguyệt đã giam chân đại binh báo thù của Tống, làm tiêu hao lực lượng quân Tống. Một đêm, Lý Thường Kiệt cho người vào đền thờ Trương Hống, Trương Hát ở phía nam bờ sông Như Nguyệt, đọc vang bài thơ thần Nam quốc sơn hà:

“ Nam quốc sơn hà Nam đế cư

Tiệt nhiên định phận tại thiên thư 

Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm

Nhữ đẳng hành khang thủ bại hư”.

935 năm đã trôi qua, dòng Như Nguyệt xưa vẫn còn đó những chứng tích bãi Can Vang, bãi Miễu, đền Phấn Động nơi diễn ra trận phản công dữ dội của quân binh nhà Lý chống trả trận tập kích vượt sông của quân Tống.

Nhân dân địa phương vẫn truyền tụng nhiều chi tiết và chỉ rõ những di tích ghi lại chiến công oanh liệt này, khu vực doanh trại địch biến thành bãi chiến trường. Hàng vạn xác giặc nằm ngổn ngang khắp cánh đồng, gò đất mà người dân Như Nguyệt gọi là bãi xác, gò xác.

Tưởng nhớ công ơn của danh tướng Lý Thường Kiệt đánh đuổi quân giặc, người dân Như Nguyệt tạm gác lại công việc, sửa mâm lễ nghiêng mình trước ngôi đền thờ linh thiêng và mời bạn bè, khách phương xa về gặp gỡ, chung vui. Lễ kỷ niệm 935 năm chiến thắng Phòng tuyến sông Như Nguyệt được tổ chức trang trọng với vở tuồng “Khúc khải hoàn ca trên sông Như Nguyệt” đã khơi dậy những chiến công oai hùng của quân và dân ta chống giặc Tống xâm lăng. Tiếp đó là những nghi lễ được các bậc cao niên tế lễ uy nghiêm.

Sau phần lễ là phần hội với những trò chơi dân gian như chọi gà, đấu vật, hát Quan họ… Nhưng độc đáo nhất vẫn là tục thi bơi chải trên sông Cầu. Suốt những ngày chuẩn bị lễ hội, các trai làng: Phía Đông và phía Tây tổ chức luyện tập, rộn ràng mái chèo lướt sóng, nô nức cả khúc sông quê.

Sự ấm áp trong những ngày hội mùa xuân với việc lưu giữ nét đẹp văn hoá đặc sắc cổ truyền xứng đáng là những bài học lịch sử hiệu quả cho thế hệ trẻ và nhân thêm niềm tự hào dân tộc, giáo dục lớp con cháu hướng về cội nguồn. 5 năm một lần, làng Như Nguyệt mở hội nhớ công ơn Người anh hùng Lý Thường Kiệt. Đó là nét đẹp văn hoá truyền thống giàu ý nghĩa, nhằm tôn vinh giá trị lịch sử, như một mạch nguồn chảy mãi, bừng lên hào khí và bản sắc của làng quê Như Nguyệt hôm nay và mai sau.