Bác Hồ trong lòng người Phú Mẫn

Tháng 5 về, Phú Mẫn cùng náo nức/Lòng bồi hồi, nhớ chuyện cổ chưa xa… Những vần thơ quen thuộc lại đưa ta về với Phú Mẫn (thị trấn Chờ), vốn là làng Chờ cả ở miền lặng gió Yên Phong. Hình như, hơi ấm của Người từ trong lá thư gửi các cháu thiếu niên Hợp tác xã (HTX) măng non Phú Mẫn từ hơn nửa thế kỷ trước vẫn nồng nàn, vẫn vẹn nguyên trong lòng người Phú Mẫn? Bởi thế, cứ tháng 5 về, người dân làng Chờ cả lại tề tựu và truyền cho nhau nghe những câu chuyện xúc động về lá thư Bác viết trong ngày sinh nhật cuối cùng (19-5-1969), cũng là lá thư cuối cùng Người gửi cho thiếu nhi Việt Nam…

Năm 2020, Phú Mẫn vinh dự là mô hình cộng đồng học tập duy nhất của tỉnh được báo công tại Đại hội biểu dương các mô hình học tập tiêu biểu toàn quốc.
(Ảnh: Thư viện thôn Phú Mẫn, thị trấn Chờ).

Người đầu tiên chúng tôi gặp là nhà giáo Đỗ Văn Liễn, 85 tuổi, nhân chứng tiêu biểu, nguyên Hiệu trưởng trường cấp II Hàm Sơn, nay là THCS thị trấn Chờ. Tuổi cao, nhưng những ký ức về một thời sôi nổi từ hơn nửa thế kỷ thì trước vẫn hằn, đậm trong tim. Ông bồi hồi kể, đầu những năm 1960, phát huy nguyên lý học đi đôi với hành, các  trường ngoài dạy học phải phục vụ nhiệm vụ chính trị địa phương. Ở trường cấp II Hàm Sơn, nay là THCS thị trấn Chờ (nơi thầy Liễn làm Hiệu trưởng), phong trào này rất sôi nổi, nhưng tiêu biểu nhất là thiếu nhi, đồng thời là các xã viên Hợp tác xã (HTX) măng non thôn Phú Mẫn. HTX măng non Phú Mẫn thành lập tháng 11-1962, chủ nhiệm đầu tiên là Lê Đình Huề, nhanh chóng xây dựng được kế hoạch hoạt động phong phú. Điển hình là các phong trào chăm sóc trâu bò béo khỏe giúp HTX có đủ sức kéo; vệ sinh đường làng, ngõ xóm khang trang sạch đẹp; quyên góp làm kế hoạch nhỏ vì cộng đồng; rèn luyện thể dục thể thao theo gương Bác… Những việc làm thiết thực ấy đã được tuyên dương trên báo Hà Bắc.
Một ngày tháng 5 năm 1969, trong khuôn viên Phủ Chủ tịch, Bác Hồ tình cờ đọc được điển hình HTX măng non Phú Mẫn trên báo Hà Bắc. Có lẽ do quá xúc động, đến 14 giờ 30 phút, Người lên nhà sàn viết thư khen thiếu niên HTX măng non Phú Mẫn. Bức thư tựa đề: Thư gửi các cháu thiếu niên Hợp tác xã măng non thôn Phú Mẫn, xã Hàm Sơn, huyện Yên Phong, Hà Bắc (19-5-1969). Bức thư của Bác chỉ ngắn gọn 250 âm tiết nhưng vô cùng súc tích, hàm chứa bao điều Bác muốn nói. Câu kết bức thư còn mang tính lan tỏa mạnh mẽ trong thiếu niên cả nước: “Bác cũng mong các cháu thiếu niên ở những địa phương khác làm theo các bạn nhỏ ở HTX măng non Phú Mẫn trong việc chăm sóc trâu bò béo khỏe và giúp đỡ thiết thực cho HTX ở địa phương mình. Bác hôn các cháu”.
Có người sau khi đọc thơ Bác đã xúc cảm thành thơ: Thư Bác khen như đồng hạn gặp mưa rơi/Hạt mưa ấy thấm sâu từng thớ đất/Để đất làng thêm bờ xôi, ruộng mật/Các em lớn khôn làm rạng rỡ quê nhà.
Đúng ngày Quốc tế thiếu nhi 1-6-1969, Tỉnh Đoàn Hà Bắc phối hợp với huyện Yên Phong tổ chức đón nhận thư khen của Bác. Tham dự có nhiều đồng chí lãnh đạo T.Ư và lãnh đạo chủ chốt tỉnh Hà Bắc, vinh dự cho chủ nhiệm HTX măng non Phú Mẫn Đặng Đình Chiến được ngồi ghế Chủ tịch đoàn; sau được T.Ư Đoàn mời tham dự trại hè Quốc tế… Phát huy tinh thần măng non Phú Mẫn, Đặng Đình Chiến sớm trưởng thành trong quân ngũ, trở thành Đại tá Quân đội nhân dân Việt Nam.
Còn một chuyện ngẫu nhiên liên quan và đầy ý nghĩa. Ông Lê Đình Huề, chủ nhiệm đầu tiên của HTX măng non Phú Mẫn (1962) kể, năm 1967 ông tốt nghiệp cấp III, đủ tiêu chuẩn vào Đại học nhưng lại tình nguyện vào Nam chiến đấu. Ngày 1-6-1969, thời điểm ông Huề đóng quân trong một cánh rừng thuộc miền Đông Nam Bộ, nghe Đài Tiếng nói Việt Nam đưa tin Bác Hồ gửi thư khen và tỉnh Hà Bắc long trọng tổ chức đón thư khen của Bác, ông vừa tự hào với đồng đội, vừa hạnh phúc đến trào nước mắt. Cũng từ ấy, anh em trong đơn vị lại gọi ông là chủ nhiệm măng non.
Những năm sau đó, HTX măng non Phú Mẫn còn được đón nhiều đoàn thanh niên, thiếu niên trong và ngoài nước đến thăm, trao đổi kinh nghiệm. Vinh dự nhất là thời điểm tháng 5-1981, nhân dân Phú Mẫn vinh dự được đón Quyền Chủ tịch nước Nguyễn Hữu Thọ và lãnh đạo tỉnh Hà Bắc đến thăm biểu dương phong trào. Trong khuôn viên đình Phú Mẫn, Chủ tịch nước trồng cây đa giờ đang độ sum suê. Hàng năm, cứ vào dịp tháng 5, thiếu nhi Phú Mẫn lại tụ về đây báo công dâng Bác.
Còn nhiều điều thú vị liên quan đến thư khen của Bác. Theo nhà giáo Đỗ Văn Liễn, sau khi Bác mất, ông có dịp ra thủ đô gặp ông Vũ Kỳ là thư ký riêng của Bác. Ông Vũ Kỳ cho hay, khi đặt bút viết thư khen, Bác có ý định về thăm, biểu dương và nhân rộng phong trào măng non Phú Mẫn. Tiếc rằng do tuổi cao, sức yếu nên Người không thực hiện được tâm nguyện… Rồi ngay bản viết tay thư khen thiếu niên HTX măng non Phú Mẫn có thể vẫn được lưu giữ tại Tỉnh ủy Nghệ An, do ông Bí thư Tỉnh ủy mượn để chỉ đạo phong trào thanh thiếu nhi Nghệ An thời chiến? Trước năm 1997, cán bộ Tỉnh Đoàn Hà Bắc có vào Nghệ An tìm mượn bút tích bức thư để sao chụp nhưng chưa thấy.

Cây thị cổ 600 năm được vinh danh là cây di sản tại thôn Phú Mẫn, thị trấn Chờ, Yên Phong.

Thời gian như bóng câu qua cửa sổ, thấm thoắt đã hơn nửa thế kỷ kể từ thời điểm Bác viết thư khen và cũng từng ấy năm Người ra đi mãi mãi. Nhưng dù thời gian có lùi xa thì lòng người Phú Mẫn vẫn vẹn nguyên một tình yêu với Bác. Thư khen của Bác vừa là báu vật, vừa là động lực trao truyền để lớp lớp thế hệ măng non Phú Mẫn thi đua phấn trưởng thành, xứng đáng là công dân nơi được Bác viết thư khen.
Ngày nay, Phú Mẫn, làng Chờ cả non 5.000 dân ấy bên cạnh những ngôi nhà mái ngói thâm nâu trăm tuổi đang mọc lên san sát những ngôi nhà cao tầng khang trang, những biệt thự tráng lệ minh chứng cho sự đổi thay mạnh mẽ theo nhịp sống đô thị của một vùng đất năng động. Phú Mẫn, làng Chờ cả của miền lặng gió Yên Phong còn tự hào là điểm sáng tiêu biểu của tỉnh trong phong trào thi đua khuyến học, khuyến tài. Chả thế, từ lâu người ta vẫn ví Phú Mẫn như một “làng Đại học”, thậm chí là “làng trên Đại học” đất Kinh Bắc - Bắc Ninh với hơn 130 Giáo sư, Phó Giáo sư, Tiến sĩ, Thạc sĩ; hàng năm có từ 40 đến 50 học sinh vào Đại học; rất nhiều em đạt giải tỉnh, Quốc gia… Người Phú Mẫn với bản chất ham học lại năng động nên thành danh, thành đạt khắp nơi, từ ở các bộ, ngành T.Ư đến lãnh đạo chủ chốt tỉnh, huyện; nhiều người rất thành công trong nghiên cứu khoa học; nhiều người là những doanh nhân tiêu biểu cống hiến nhiều cho quê hương…
Tháng 12-2020, tại Đại hội biểu dương các mô hình học tập tiêu biểu toàn quốc, Phú Mẫn vinh dự là mô hình cộng đồng học tập duy nhất của tỉnh Bắc Ninh được báo công tại Đại hội. Có nhiều cách lý giải về truyền thống hiếu học đáng tự hào của làng Chờ cả Phú Mẫn, nhưng có lẽ từ khi được nhận thư khen của Bác, lòng người Phú Mẫn hình như trách nhiệm hơn ý thức trao truyền việc học Bác và làm theo Bác. Để trong hiện tại lẫn tương lai, nơi đây sẽ xuất hiện nhiều hơn những tấm gương điển hình trong học tập, lao động sản xuất, cùng đóng góp tích cực vào công cuộc xây dựng quê hương, đất nước giàu đẹp văn minh, như lúc sinh thời Bác Hồ kính yêu của chúng ta hằng mong muốn…