Cần sự đồng hành của gia đình với y tế trong can thiệp trẻ tự kỷ

 Đối với trẻ tự kỷ, việc phát hiện sớm và can thiệp kịp thời  giúp cải thiện tình hình để trẻ có thể hòa nhập với cộng đồng và giảm bớt gánh nặng cho gia đình. Bệnh viện Sản Nhi Bắc Ninh đã triển khai phòng khám ngoại trú tâm thần điều trị can thiệp cho trẻ tự kỷ từ cuối năm 2019. Mặc dù quy mô chưa lớn nhưng đây là một trong những địa chỉ tin cậy đồng hành với các gia đình trong việc chăm sóc và giáo dục trẻ tự kỷ.

 Thêm cơ hội giúp trẻ tự kỷ sớm hòa nhập cộng đồng

Bác sĩ Vũ Thị Chí, Khoa Nội nhi tổng hợp cho biết, ngoài những bệnh nhi đột xuất có bất thường về ngôn ngữ (ít giao tiếp với mọi người, chậm nói, hiểu chậm) và  hành vi (rối loạn giấc ngủ, không kiểm soát được cảm xúc) thì hầu hết bệnh nhân của phòng khám tập trung vào các nhóm như tự kỷ, chậm phát triển, chậm ngôn ngữ. Bệnh nhân sẽ được đánh giá toàn diện từ vận động tinh, vận động thô, đánh giá phát triển ngôn ngữ…và đưa ra chẩn đoán. Tùy vào mức độ của từng trẻ, với trường hợp nhẹ, bác sĩ sẽ hướng dẫn gia đình về can thiệp và hỗ trợ trẻ tại nhà; trường hợp nặng cần can thiệp sẽ được chỉ định nhập viện điều trị ngoại trú.

Bệnh viện Sản Nhi là bệnh viện duy nhất của tỉnh triển khai điều trị trẻ tự kỷ từ tháng 11/2019 với quy mô tiếp nhận điều trị can thiệp cho 20 – 25 trẻ tự kỷ. Phòng khám do 3 bác sĩ và 4 điều dưỡng được đào tạo tại Bệnh viện Nhi Trung ương phụ trách. Hiện có 19 trẻ tự kỷ đang điều trị ngoại trú, chia thành 2 ca sáng và chiều hoạt động tất cả các ngày trong tuần từ thứ Hai đến thứ Sáu. Bệnh viện trang bị cho phòng khám các giáo cụ học tập và vui chơi cần thiết như sách, tranh, đàn, đồ chơi…để phục vụ quá trình can thiệp cho trẻ. Tại đây, trẻ được điều trị về các lĩnh vực gồm: ngôn ngữ hiểu và ngôn ngữ diễn đạt, nhận thức, vận động tinh, vận động thô, điều hòa cảm giác, tự phục vụ và kỹ năng xã hội…. Cá biệt một số trường hợp nặng được dùng thêm thuốc hỗ trợ.

Phòng khám ngoại trú tâm thần tại Bệnh viện Sản Nhi tập trung can thiệp, hỗ trợ cho nhóm đối tượng trẻ tự kỷ dưới 6 tuổi.

Can thiệp sớm trẻ tự kỷ có ý nghĩa rất lớn, giúp trẻ phát triển các kỹ năng, giảm thiểu các khiếm khuyết về giao tiếp và tương tác xã hội. Thấy được tầm quan trọng đó, phòng khám tập trung vào nhóm đối tượng trẻ dưới 6 tuổi, những đối tượng lớn hơn sẽ được tư vấn học tại các trung tâm giáo dục chuyên biệt. Theo bác sĩ Chí, thời gian vàng để can thiệp với trẻ tự kỷ là từ 24 tháng. Hiệu quả can thiệp tự kỷ phụ thuộc vào lứa tuổi, mức độ và khả năng của trẻ. Độ tuổi càng nhỏ, phát hiện càng sớm thì việc can thiệp giúp bé tiến bộ càng nhanh.

Mặc dù đã được tiếp xúc với trẻ nhỏ từ khi làm nghề, được đào tạo, tập huấn và chuẩn bị tâm lý khi tiếp nhận công việc can thiệp và hỗ trợ trẻ tự kỷ, nhưng với việc có những trẻ khóc ròng rã 1 tháng liền không có cách nào dỗ nín, những trẻ thường xuyên la hét, đập phá, bạo lực với bạn và với cả các cô…khiến các điều dưỡng của phòng khám không khỏi áp lực, hoang mang. Thế nhưng với kiến thức đã được trang bị, thấu hiểu cho gia đình và hơn hết là chính bản thân các bé nên các điều dưỡng càng mong muốn được hỗ trợ các bé nhiều hơn. “Niềm vui tại phòng khám nhỏ nhoi lắm, chỉ cần các con thôi khóc, chỉ cần một tiếng “O, Ô” tròn chữ, hay khi cô gọi “Phong ơi” mà con biết quay đầu nhìn về phía cô đã là một tiến bộ đáng ghi nhận! Có những bé mất hơn 1 năm gắn bó với phòng khám, khi đến chỉ ngồi 1 mình, không nghe, không giao tiếp, không nhận thức, chỉ nói được âm ê a…đến ngày ra viện, con nghe hiểu, nói được nhiều, hát được bài dài và đã đi học được mẫu giáo. Đó không chỉ là niềm vui mà còn là hạnh phúc!” – điều dưỡng Mai Thị Huệ xúc động chia sẻ.

Cần sự đồng hành giữa gia đình với cán bộ y tế trong hỗ trợ trẻ tự kỷ

Hầu hết trẻ khi đến điều trị đều được bảo hiểm y tế chi trả 100% chi phí khám chữa bệnh, nhưng vẫn có khá nhiều trẻ bỏ điều trị giữa chừng, chủ yếu do gia đình không có điều kiện đưa đón. Can thiệp trẻ tự kỷ cần thực hiện liên tục, thường xuyên, không gián đoạn mới có hiệu quả. “Thực tế có nhiều gia đình cho trẻ nghỉ can thiệp do thấy trẻ có tiến bộ và gia đình không có điều kiện đưa đón. Ngắt quãng một thời gian, đưa trẻ quay lại viện với lí do “cháu lại không biết gì rồi bác sĩ ạ!”. Điều trị tự kỉ không phải ngày một, ngày hai và không thể đòi hỏi thấy rõ hiệu quả chỉ sau thời gian ngắn. Vì vậy rất cần sự đồng hành của gia đình trong việc hỗ trợ can thiệp trẻ tự kỷ, giúp trẻ tiến bộ nhanh hơn” – Bác sĩ Chí nhấn mạnh.

Tự kỷ bản chất là một dạng rối loạn phát triển về nhiều mặt, song chủ yếu là rối loạn về kĩ năng giao tiếp, quan hệ xã hội và hành vi bất thường. Đây là bệnh đa yếu tố, không có nguyên nhân rõ ràng gây ra tự kỷ. Có thể do gene, do môi trường sống hay những tác động trẻ phải chịu trong quá trình sinh nở. Hiện có khá nhiều quan điểm sai lầm liên quan đến tự kỷ, đặc biệt là cho rằng nguyên nhân trẻ bị tự kỷ do gia đình không quan tâm, chăm sóc và không tương tác nhiều với trẻ.

Thực tế cho thấy, nhiều trường hợp trẻ tự kỷ chức năng cao nếu được phát hiện, can thiệp kịp thời, trẻ sẽ trở thành người có năng khiếu vượt trội ở một lĩnh vực nào đó như công nghệ thông tin, âm nhạc, hội họa…và trở thành người có ích. Còn thông thường, ít nhất trẻ tự kỷ được can thiệp sẽ có thể hòa nhập với cộng đồng, không trở thành gánh nặng cho gia đình. Để có được những kết quả đó, trước hết gia đình phải nhận thức và hiểu về tự kỷ. Cần đưa trẻ đi khám ngay khi có biểu hiện bất thường nhằm tranh thủ giai đoạn vàng để can thiệp. Mỗi giai đoạn, trẻ cần có phương pháp can thiệp và hỗ trợ phù hợp nên cần sự đồng hành của cả cán bộ y tế, giáo viên chuyên biệt và gia đình, để không có trẻ tự kỷ nào bị bỏ lại phía sau.