Chọn ngành học theo đam mê hay chạy theo xu hướng

Mỗi mùa tuyển sinh, câu hỏi nên chọn ngành học theo đam mê hay theo xu hướng lại một lần nữa làm nóng các diễn đàn học đường, trở thành tâm điểm của những cuộc trò chuyện trong các gia đình và là nỗi băn khoăn không nhỏ đối với hàng nghìn học sinh đang đứng trước ngưỡng cửa đại học. Đây không chỉ là một lựa chọn đơn giản mà là một trong những quyết định mang tính bước ngoặt, ảnh hưởng lâu dài đến sự nghiệp, đời sống và định hướng phát triển cá nhân trong tương lai.

Giữa vô vàn ngành nghề cùng sự thay đổi không ngừng của thị trường lao động, việc xác định nên đi theo tiếng gọi con tim hay lựa chọn một con đường thực tế, ổn định là một thách thức lớn. Chọn ngành học theo đam mê là lựa chọn mà nhiều bạn trẻ coi là lý tưởng. Đam mê mang lại động lực nội tại mạnh mẽ, giúp người học sẵn sàng vượt qua khó khăn, không ngừng trau dồi kỹ năng và kiến thức. Khi bạn thật sự yêu thích lĩnh vực mình theo đuổi, quá trình học tập không còn là gánh nặng, mà trở thành hành trình khám phá đầy hứng khởi. Đó chính là lý do vì sao nhiều bạn trẻ đã lựa chọn theo đuổi các ngành học liên quan đến văn hóa, nghệ thuật, lịch sử dù biết rằng cơ hội việc làm có thể hạn chế hơn so với các ngành công nghiệp.

Tranh minh họa

Nguyễn Mai Hương (phường Song Hồ, thị xã Thuận Thành), sinh viên ngành Văn hóa học, chia sẻ rằng từ nhỏ cô đã say mê với tranh Đông Hồ – một di sản của quê hương. “Dù gia đình muốn em học ngành kinh tế để dễ xin việc, em vẫn quyết tâm theo đuổi ngành mình yêu thích. Em tin rằng, với công nghệ hiện nay, tranh Đông Hồ hoàn toàn có thể được quảng bá mạnh mẽ hơn, tiếp cận thị trường quốc tế nếu biết kết hợp truyền thống và hiện đại. Điều này có thể mang lại giá trị kinh tế cho mọi người trong làng cũng như quảng bá di sản đến với nhiều người hơn nữa.” Trường hợp của Hương cho thấy đam mê không chỉ đơn thuần là cảm xúc, mà còn có thể là nền tảng để tạo ra giá trị bền vững nếu được hoạch định bài bản.

Làm việc trong lĩnh vực mình yêu thích cũng giúp duy trì trạng thái tinh thần tích cực, giảm căng thẳng, tăng khả năng sáng tạo và thỏa mãn cá nhân. Tuy nhiên, đam mê nếu không đi kèm với năng lực, sự chuẩn bị kỹ lưỡng và hiểu biết thực tế sẽ dễ dẫn đến thất bại. Trong bối cảnh thị trường việc làm cạnh tranh khốc liệt, một ngành học ít nhu cầu có thể khiến người học đối diện với thất nghiệp, thu nhập thấp hoặc phải làm trái ngành.

Ở chiều ngược lại, chọn ngành học theo xu hướng được xem là quyết định mang tính thực tiễn cao. Đây là lựa chọn phổ biến của không ít học sinh và phụ huynh khi đứng trước mục tiêu tìm kiếm một nghề nghiệp ổn định, dễ xin việc, thu nhập tốt và có lộ trình thăng tiến rõ ràng. Đặc biệt tại các tỉnh thành đang công nghiệp hóa như Bắc Ninh, với sự hiện diện của nhiều khu công nghiệp lớn (VSIP, Yên Phong, Quế Võ...) và tập đoàn đa quốc gia như Samsung, Canon, Foxconn..., nhu cầu tuyển dụng trong các lĩnh vực kỹ thuật, điện tử, cơ khí, công nghệ thông tin, logistics luôn rất cao.

Nguyễn Minh Hiếu, kỹ sư điện tử làm việc tại Bắc Ninh, kể lại: “Ban đầu em không thực sự biết mình thích gì, chỉ biết ngành kỹ thuật điện tử đang thiếu nhân lực nên theo học. May mắn là sau vài năm làm việc, em dần tìm thấy niềm yêu thích trong công việc, đặc biệt khi được tham gia vào các dự án cải tiến công nghệ cao của công ty. Công việc này không chỉ mang lại cho em nguồn thu nhập ổn định mà nó còn giúp em tìm ra đam mê của bản thân mà lâu nay em vẫn chưa rõ.” Trường hợp của Hiếu cho thấy, ngay cả khi bắt đầu bằng lý trí, đam mê vẫn có thể được hình thành trong quá trình làm việc nếu người học có thái độ tích cực và tinh thần học hỏi cao.

Chọn ngành theo xu hướng thường đi kèm với lợi thế rõ ràng: khả năng tìm việc cao, mức lương tốt, môi trường làm việc chuyên nghiệp, cơ hội phát triển nhanh chóng. Tuy nhiên, con đường này cũng không thiếu rủi ro. Khi một ngành trở nên “hot”, số lượng người theo học sẽ tăng vọt, tạo ra sự cạnh tranh khốc liệt. Nếu không có tố chất hoặc đam mê thực sự, người học dễ rơi vào trạng thái chán nản, mất phương hướng. Ngoài ra, xu hướng nghề nghiệp luôn thay đổi theo thời gian. Một ngành nghề đang được săn đón hôm nay có thể trở nên bão hòa hoặc biến mất do tự động hóa và công nghệ trong tương lai gần.

Vậy nên chọn đam mê hay xu hướng? Câu trả lời lý tưởng không nằm ở một trong hai cực, mà ở điểm giao thoa giữa chúng. Thay vì đặt ra lựa chọn “hoặc cái này hoặc cái kia”, người học cần chủ động tìm kiếm những hướng đi dung hòa cả đam mê và nhu cầu việc làm trong xã hội. Việc này đòi hỏi mỗi bạn trẻ phải nghiêm túc khám phá bản thân, hiểu rõ mình yêu thích điều gì, giỏi ở đâu và có thể phát triển trong môi trường nào. Một người yêu thích văn hóa truyền thống có thể học ngành truyền thông, du lịch để kết hợp quảng bá di sản. Một bạn đam mê vẽ có thể học thiết kế đồ họa hoặc hoạt hình 3D – những ngành đang phát triển mạnh mẽ trong thời đại số cùng vô vàn ngành nghề thú vị khác…

Ngược lại, với những ai chọn ngành theo xu hướng như công nghệ, kỹ thuật, vẫn hoàn toàn có thể tìm được “góc đam mê” trong nghề. Ví dụ, nếu làm trong ngành điện tử, bạn có thể tập trung vào thiết kế vi mạch, nghiên cứu trí tuệ nhân tạo hoặc tự động hóa – những lĩnh vực có tiềm năng sáng tạo cao. Khi công việc mang lại cảm giác thử thách và ý nghĩa, đam mê sẽ dần được nuôi dưỡng.

Một điểm quan trọng khác trong lựa chọn ngành học là khả năng thích ứng. Thế giới việc làm ngày càng biến đổi nhanh chóng dưới tác động của công nghệ, toàn cầu hóa và khủng hoảng kinh tế. Ngành học hôm nay chưa chắc là nghề nghiệp suốt đời. Do đó, bên cạnh chuyên môn, người học cần rèn luyện kỹ năng mềm, khả năng học suốt đời và tư duy linh hoạt để sẵn sàng chuyển hướng khi cần. Ngoài ra, các bạn học sinh nên tận dụng các kênh hỗ trợ hướng nghiệp từ nhà trường, trung tâm tư vấn hoặc những người đi trước để có cái nhìn toàn diện hơn. Việc tìm hiểu thực tế qua thực tập, tham gia dự án, trò chuyện với người làm nghề sẽ giúp xác định rõ hơn con đường phù hợp với mình.

Chọn ngành học là một hành trình cá nhân, không có công thức chung cho tất cả. Điều quan trọng là bạn phải tỉnh táo trước xu hướng, thành thật với đam mê, linh hoạt với lựa chọn và kiên trì với con đường mình đã quyết định. Nếu bạn tìm được ngành nghề vừa khiến mình hứng thú, vừa phù hợp với nhu cầu xã hội, đó là điều tuyệt vời. Nếu không, hãy dũng cảm theo đuổi điều mình yêu, với một kế hoạch thực tế và sự sẵn sàng thích nghi. Thành công và hạnh phúc trong sự nghiệp không chỉ đến từ việc bạn làm gì, mà còn phụ thuộc vào việc bạn là ai và bạn đã nỗ lực như thế nào. Dù bạn chọn học vì lý do gì, hãy đi đến tận cùng lựa chọn đó bằng đam mê, kỷ luật và trí tuệ. Khi con tim và lý trí cùng bước đi trên một con đường, đó chính là con đường dẫn đến thành công bền vững.