Chuyển đổi xanh trong sản xuất nông nghiệp

Trước thực trạng các hoạt động phát thải khí nhà kính quá mức gây tình trạng biến đổi khí hậu, những năm gần đây, sản xuất nông nghiệp trên địa bàn tỉnh đang tích cực thực hiện các giải pháp chuyển đổi xanh. Đây được xem là xu hướng tất yếu trong phát triển nông nghiệp hiện nay.

Theo ông Nguyễn Hồng Quang, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường, sản xuất nông nghiệp là một trong những ngành tạo nên các nguồn phát thải khí nhà kính như khí CH₄, CO₂ …  làm gia tăng sự nóng lên của toàn cầu. Vì vậy, thực hiện các giải pháp để giảm phát thải trong sản xuất nông nghiệp là việc vô cùng quan trọng, cấp thiết để bảo vệ môi trường và ứng phó biến đổi khí hậu. Tại Việt Nam, ngành nông nghiệp đóng góp khoảng 30% tổng lượng phát thải khí nhà kính toàn quốc. Trong đó, 3 lĩnh vực chính có lượng phát thải lớn là: trồng lúa nước; chăn nuôi; quản lý đất và sử dụng phân bón. Nguyên nhân chính làm tăng phát thải khí nhà kính trong trồng lúa nước gồm: thâm canh không bền vững, tỷ lệ phân bón và mức độ sử dụng nước cho tưới tiêu cao, quản lý không đúng cách các tàn dư như rơm rạ, trấu, sử dụng năng lượng kém hiệu quả trong canh tác…Phát thải khí nhà kính từ chăn nuôi gồm 2 nguồn chính: Khí mê tan từ dạ cỏ của động vật nhai lại và khí CH4, N2O từ phân động vật.Việc sử dụng nhiều phân bón vô cơ, phân chuồng và tàn dư thực vật bón cho đất cũng gây phát thải khí nhà kính, chủ yếu là khí N₂O và CO₂.

Tại Bắc Ninh, sản xuất nông nghiệp hiện chỉ chiếm khoảng 2,8% trong cơ cấu kinh tế với diện tích trồng lúa khoảng 56.000-57.000 ha/năm, trồng màu xấp xỉ 10.000 ha/năm; diện tích nuôi trồng thuỷ sản khoảng 5.000 ha; quy mô chăn nuôi khoảng 5 triệu gia súc, gia cầm, lợn/năm. Để thay đổi tư duy, từng bước giảm thiểu phát thải khí nhà kính, ngăn chặn tình trạng biến đổi khí hậu,  hướng đến nền nông nghiệp xanh, chất lượng, tỉnh đã ban hành nhiều chính sách hỗ trợ, phát triển nông nghiệp công nghệ cao, nông nghiệp hàng hoá. Gần nhất là Nghị quyết số 16/2024/NQ-HĐND, khắc phục những bất cập của các chính sách trước đây. Theo đó, tỉnh hỗ trợ 50% giá giống cho các vùng sản xuất lúa năng suất cao, chất lượng cao tập trung; 50% kinh phí mua phân bón hữu cơ, thuốc bảo vệ thực vật sinh học, chế phẩm sinh học trong một năm đầu; hỗ trợ tối đa ba tỷ đồng/dự án đổi mới trang thiết bị, dụng cụ tiên tiến, tiếp nhận chuyển giao, ứng dụng công nghệ cao, công nghệ mới trong sản xuất nông nghiệp; hỗ trợ tối đa 200 triệu đồng/nhà lưới, hai tỷ đồng/nhà màng, nhà kính phục vụ sản xuất; hỗ trợ 30% kinh phí mua máy móc, thiết bị phục vụ sản xuất, chế biến sản phẩm nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản, OCOP và ngành nghề nông thôn. Ngoài ra, tỉnh có các hỗ trợ khác về xây dựng nhãn hiệu sản phẩm, tín dụng, thưởng cho các sản phẩm tham gia chương trình OCOP…

Mô hình sản xuất nông nghiệp theo hướng tuần hoàn giảm thiểu phát thải khí nhà kính của ông Nguyễn Xuân Nam, xã Bình Dương (Gia Bình).

Nhờ chính sách hỗ trợ của tỉnh, nhiều địa phương đã phát triển, mở rộng các mô hình nông nghiệp theo hướng kinh tế tuần hoàn, nông nghiệp hữu cơ, nhiều tiến bộ kỹ thuật mới được áp dụng đem lại hiệu quả thiết thực góp phần giảm thiểu phát thải khí nhà kính. Trong lĩnh vực trồng trọt, toàn tỉnh hiện có 2.441 vùng sản xuất lúa năng suất, chất lượng cao với quy mô 3 ha/ vùng trở lên, 270 vùng chuyên canh rau màu quy mô từ 5 ha trở lên với các sản phẩm chủ lực: cà rốt, khoai tây, bí xanh, bí đỏ, hành, tỏi, rau xanh các loại, 94 vùng trồng cây ăn quả quy mô 2 ha/vùng trở lên. Đã hình thành 86 cơ sở trồng trọt ứng dụng công nghệ cao với tổng diện tích 167 ha. Phương thức chăn nuôi  chuyển từ nhỏ lẻ, tận dụng trong khu dân cư sang chăn nuôi trang trại tập trung, công nghiệp, theo hướng hàng hoá. Toàn tỉnh hiện có 671 trang trại, trong đó 45 trang trại quy mô lớn, 16 doanh nghiệp chăn nuôi, 80 trang trại chăn nuôi gia súc, gia cầm theo hướng ứng dụng công nghệ cao. Sản xuất thuỷ sản, đặc biệt sản xuất cá lồng trên sông có vai trò quan trọng gia tăng sản lượng thuỷ sản, phương thức chăn nuôi thuỷ sản chuyển từ quảng canh sang thâm canh cao, áp dụng công nghệ cao vào sản xuất giúp giảm sức lao động, nâng cao năng suất, kiểm soát tốt dịch bệnh, nâng cao chất lượng sản phẩm.

Tiêu biểu nhất trong các mô hình nông nghiệp theo hướng kinh tế tuần hoàn, nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp xanh giảm thiểu phát thải khí nhà kính phải kể đến là mô hình chăn nuôi gà đẻ trứng của Công ty TNHH Đầu tư và phát triển chăn nuôi gia công thuộc Tập đoàn DABACO Việt Nam ứng dụng công nghệ cao trong chăn nuôi gà đẻ trứng, toàn bộ chất thải được tự động đưa ra khu xử lý để tái sử dụng làm phân bón cho cây trồng; mô hình chăn nuôi vỗ béo bò thịt của ông Nguyễn Văn Long, xã Lãng Ngâm (Gia Bình) quy mô khoảng 60-100 bò thịt, toàn bộ phân bò dược xử lý bón cho cây trồng; mô hình chăn nuôi tuần hoàn của ông Trịnh Bá Biện thôn Xuân Hội, xã Lạc Vệ (Tiên Du), toàn bộ phân chuồng để nuôi trùn quế phục vụ chăn nuôi cá, gia cầm, phân trùn quế, phân gia cầm được sử dụng để trồng cỏ nuôi bò. Điểm chung của cac mô hình trên là sản xuất theo chu trình khép kín không phát thải ra môi trường các chất gây ô nhiễm, giảm phát thải khí nhà kính ra môi trường.

Có thể khẳng định sản xuất tuần hoàn, hữu cơ, sản xuất xanh không những góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống mà còn giúp bảo vệ môi trường sinh thái, giảm phát thải khí nhà kính, tác động tích cực giảm tình trạng biến đổi khí hậu. Để thúc đẩy phát triển hơn nữa các mô hình nông nghiệp tuần hoàn, nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp  xanh giảm thiểu phát thải khí nhà kính, thời gian tới tỉnh cần bố trí kinh phí xây dựng các mô hình để nhân ra diện rộng; các cấp chính quyền, phòng chức năng tăng cường tuyên truyền, hướng dẫn nông dân hiểu rõ ý nghĩa sản xuất theo hướng tuần hoàn, hữu cơ, làm cầu nối liên kết doanh nghiệp với người sản xuất, chế biển để bao tiêu sản phẩm; tiếp tục triển khai, nhân rộng các mô hình thí điểm nông nghiệp hữu cơ, mô hình nông nghiệp 4 F (thức ăn- trang trại- thực phẩm- phân bón hữu cơ).