Dấu ấn đồng chí Văn Tiến Dũng với cách mạng Yên Phong

Tháng 8-2019, tại trung tâm thị trấn Chờ (Yên Phong), một con đường to đẹp vinh dự được mang tên vị tướng lừng danh nước Việt - Đại tướng Văn Tiến Dũng, nguyên Uỷ viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng từ 1980-1987.

Hai con đường dẫn vào trung tâm huyện Yên Phong (bên trái là đường Văn Tiến Dũng, bên phải là đường Huỳnh Thúc Kháng).

Chuyện đặt tên đường ngoài tri ân những danh nhân quê hương còn khơi gợi niềm thương mến một con người không sinh ra tại Yên Phong nhưng từng gắn bó với mảnh đất này và đã để lại dấu ấn không quên trong cuộc cách mạng mùa thu tháng Tám năm 1945, đó chính là đồng chí Văn Tiến Dũng.
Một sớm thu tháng Tám, trên con đường to đẹp ấy, tôi ghé thăm nhà nghiên cứu văn hóa Nghiêm Đình Thường ở khu Nghiêm Xá, thị trấn Chờ, nghe ông kể về những ngày tháng sôi nổi chuẩn bị các điều kiện và tiến hành tổng khởi nghĩa ở Yên Phong đậm dấu ấn đồng chí Văn Tiến Dũng khi ấy là Thường vụ Ủy ban Quân sự Bắc Kỳ. Ông Nghiêm Đình Thường cho hay, đây là câu chuyện thú vị nên ông đã cố công nghiên cứu, gặp gỡ và trao đổi với nhiều nhân chứng sống đã từng bao bọc, chở che đồng chí Văn Tiến Dũng thời kỳ hoạt động bí mật tại Yên Phong.
Đồng chí Văn Tiến Dũng gốc Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An nhưng sinh ra ở ngoại thành Hà Nội. Sớm giác ngộ cách mạng, năm 1937 ông gia nhập Đảng Cộng sản Đông Dương và trưởng thành nhanh chóng, nhất là sau thời gian bị địch bắt, tù đày ở Sơn La năm 1939. Tháng 4-1945, đồng chí Văn Tiến Dũng được phân công phụ trách chiến khu II, tức Ủy ban Quân sự Bắc Kỳ trong đó có an toàn khu Yên Phong.
Sau sự kiện Nhật đảo chính Pháp tại Đông Dương ngày 9-3-1945 và Chỉ thị “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” ngày 12-3-1945 của T.Ư Đảng, phong trào cách mạng tại Yên Phong ngày càng phát triển mạnh mẽ, điển hình tại Vọng Nguyệt, xã Tam Giang, thời điểm cuối tháng 3-1945 đã thành lập nhiều tổ Việt Minh. Với tầm nhìn chiến lược của một nhà quân sự lỗi lạc, đồng chí Văn Tiến Dũng sớm nhận ra đây là vị trí đắc địa có thể liên lạc với Trung ương từ an toàn khu, nên ông quyết định chọn nhà ông Chu Văn Bân ở Vọng Nguyệt làm địa điểm hoạt động bí mật. Gia đình ông Bân bố trí đồng chí Văn Tiến Dũng ở riêng trong ngôi nhà 2 tầng biệt lập, có lối thoát hiểm khi cần thiết, có người phục vụ. Nhưng để bảo vệ bí mật tuyệt đối cho đồng chí Văn Tiến Dũng chỉ có ông Bân và em trai là Chu Văn Bút được gặp gỡ, báo cáo tình hình. Các thành viên còn lại trong gia đình không biết vị khách đặc biệt này là ai, chỉ biết đó là người quan trọng do “thượng cấp” cử về. Đặt cơ quan liên lạc tại Vọng Nguyệt, đồng chí Văn Tiến Dũng đã tranh thủ bồi dưỡng lý tưởng cách mạng cho nhiều người trong thôn và các thôn lân cận. Ngoài cơ sở chính nhà ông Bân, đồng chí Văn Tiến Dũng thường lui tới nhà những vị có tiếng nói trong dân và tin yêu cách mạng.
Cảm nhận phong trào cách mạng đang thấm và ngấm sâu trong nhân dân, một ngày cuối tháng 4-1945, đồng chí Văn Tiến Dũng trực tiếp tổ chức buổi “khai trí” các tầng lớp nhân dân Vọng Nguyệt tại đình làng. Với khả năng diễn thuyết đầy sức cuốn hút, đồng chí đã phân tích cho mọi người thấy rõ tình hình thời sự thế giới, trong nước và tại huyện Yên Phong, rằng phong trào cách mạng đang lớn mạnh với thế như chẻ tre rồi dự báo cả ngày tổng khởi nghĩa đang đến gần. Kết thúc buổi nói chuyện, đồng chí kêu gọi nhân dân không đóng thuế cho giặc, đồng thời rào làng chiến đấu, tổ chức canh gác, lập đội tự vệ, học hát những bài ca cách mạng. Khí thế làng quê bừng lên sức sống mới, sôi nổi và náo nhiệt, mọi người mường tượng đến một cuộc đổi đời của quê hương đất nước đang đến gần.
Để chuẩn bị toàn diện cho cuộc cách mạng tại địa phương, đồng chí Văn Tiến Dũng đặc biệt quan tâm xây dựng cả lực lượng đấu tranh chính trị và lực lượng đấu tranh vũ trang nhằm thị uy trước kẻ thù. Tháng 5-1945, huyện Yên Phong tổ chức 2 lớp huấn luyện quân sự, 1 lớp tổ chức tại Vọng Nguyệt (huấn luyện cho nửa huyện phía Tây Bắc) và 1 lớp tổ chức tại Thiểm Xuyên, nay thuộc xã Thụy Hòa (huấn luyện cho nửa huyện phía Đông Nam). Tại 2 lớp huấn luyện quân sự, đồng chí Văn Tiến Dũng đều trực tiếp dự, đứng lớp quán triệt tinh thần Chỉ thị “Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta” và 10 chính sách của Việt Minh.

Đại tướng Văn Tiến Dũng, Tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam thăm hỏi cán bộ, công nhân viên và các chiến sĩ phân xưởng sửa chữa xe thiết giáp năm 1975 (Ảnh TTXVN).

Tháng 6-1945, hội nghị cán bộ Việt Minh chủ chốt của huyện Yên Phong họp tại thôn Trần Xá, xã Yên Trung, đồng chí Văn Tiến Dũng cũng trực tiếp dự và chỉ đạo nhiệm vụ cấp bách lúc này là phát triển mạnh mẽ phong trào đấu tranh cách mạng của quần chúng nhân dân và chuẩn bị lực lượng khởi nghĩa vũ tranh giành chính quyền. Sau hội nghị, các tổ chức cứu quốc, lực lượng tự vệ thành lập tại các địa phương, mua sắm vũ khí chuẩn bị vùng lên diệt ác trừ gian.
Tháng 7-1945, trên địa bàn huyện, các cuộc biểu tình nổ ra khắp nơi, bắt đầu từ Yên Lãng, xã Yên Trung đến Đông Tiến, Tam Giang rồi Yên Phụ... Tại khu vực chợ Núi, xã Yên Phụ, trong cuộc mít tinh của khoảng 2.000 người tham dự, đồng chí Văn Tiến Dũng đứng lên diễn thuyết sau đó cùng đoàn biểu tình kéo về chợ Chờ với khí thế mạnh mẽ như thác đổ triều dâng khiến kẻ địch kinh hồn bạt vía.
Nhưng đến cuối tháng 7-1945, đồng chí Văn Tiến Dũng đột ngột thông tin với ông Chu Văn Bân ở Vọng Nguyệt là phải chia tay quân dân Yên Phong làm nhiệm vụ rất quan trọng. Sau cách mạng Tháng Tám, đồng chí Văn Tiến Dũng mới chính thức trở lại Yên Phong để chia tay quân dân địa phương và gia đình ông Chu Văn Bân ở Vọng Nguyệt, khi ấy mọi người mới biết đồng chí được T.Ư triệu lên Tân Trào (Tuyên Quang) dự hội nghị quốc dân chuẩn bị tổng khởi nghĩa tháng Tám 1945.
Theo lời kể của Đại tá Chu Văn Bút là em trai ông Chu Văn Bân, đồng chí Văn Tiến Dũng mặc dù chỉ sống và làm việc tại Yên Phong 3 tháng nhưng để lại nhiều kỷ niệm đẹp trong lòng quân dân Vọng Nguyệt nói riêng và huyện Yên Phong nói chung. Ông thực sự là người cộng sản kiên trung mẫu mực có tầm nhìn chiến lược của một nhà quân sự tài ba. Cách mạng Tháng Tám năm 1945 ở Yên Phong diễn ra đúng thời điểm và không đổ máu có công lớn của đồng chí Văn Tiến Dũng.
Sau này, khi giữ những trọng trách cao hơn, đồng chí Văn Tiến Dũng vẫn luôn nhớ về mảnh đất Yên Phong, nơi ông đã sống và hoạt động cách mạng năm 1945. Riêng mảnh đất Vọng Nguyệt, tại nhà ông Chu Văn Bân, đồng chí Văn Tiến Dũng đã 2 lần trở lại, một lần năm 1962 và 1 lần năm 1984 khi ông là Đại tướng - Bộ trưởng Bộ Quốc phòng. Đại tướng Văn Tiến Dũng tạ thế năm 2022 hưởng thọ 85 tuổi. Con đường mang tên ông ở trung tâm huyện lỵ Yên Phong rất ý nghĩa, là sự thể hiện niềm thương mến và lòng biết ơn sâu sắc của quân dân “miền gió lặng” đối với vị tướng lừng danh của dân tộc Việt trong thời đại Hồ Chí Minh...