Hoa gạo tháng ba

Thơ Việt Nam từ xưa đến nay đã có khá nhiều người viết về tháng ba, về mùa hoa gạo đỏ. Ca dao xưa có câu: Bao giờ cho đến tháng ba/Hoa gạo rụng xuống thì tra hạt vừng”... Hoặc câu thơ khá hay này của một nhà thơ trong tỉnh: “Dọc đường đã thấy hoa gạo đỏ/Rơi như nuối tiếc những ngày xa...”. Nhưng viết về tháng ba, về hoa gạo như bài thơ dưới đây thì đúng là thật lạ và hay:

      THÁNG BA
Cây gạo
Cô đơn giữa đồng

Bạn với mây thì cao
Bạn với cỏ thì thấp...

Xuân đến
Giật tung áo ngực...
Đỏ cơi lên trong sấm mưa ran!
                           Vũ Thị Huyền
  (Tuyển thơ Việt Nam 1975-2000)

Như chúng ta đều biết, viết về tháng ba thì có thể nói tới mùa xuân, mưa phùn, cỏ xanh, hoa nở hay rét nàng Bân. Nhưng nhà thơ Vũ Thị Huyền (Hải Phòng) thì lại chọn một loại cây tiêu biểu nhất: đó chính là cây gạo. Mà cây gạo trong bài thơ này của chị lại vô cùng lẻ loi, đơn độc giữa cánh đồng. Một sự cô đơn ngẫu nhiên do hoàn cảnh tạo ra. Một chiều cao lẻ loi, không hòa hợp giữa một khung cảnh chỉ có cánh đồng và cỏ. Hoàn cảnh không tương xứng ấy đẩy cây gạo tới một bi kịch:
Bạn với mây thì cao
Bạn với cỏ thì thấp...
Viết đến đây tôi lại chợt nhớ tới câu ca dao đầy cảm thán: Rồng vàng ở giữa ao tù... Nỗi khổ của cây gạo trong bài thơ này nằm ở chỗ: cao không tới, thấp không thông. Không đủ chiều cao và tầm vóc để có thể làm bạn với mây trời, tượng trưng cho những gì cao sang, quyền quý. Nhưng cũng không thể hạ thấp mình để ríu ran cùng với cỏ, ở đây là đại diện cho sự hèn kém. Thân phận nhỡ nhàng, lơ lửng của một loài cây hay cũng chính là thân phận nhỡ nhàng, bế tắc của một tầng lớp người trong xã hội?... Nhất là trong thời kỳ phong kiến, nô lệ...

Nhưng cây gạo trong bài thơ này không buông xuôi, không đầu hàng số phận dở dang nghiệt ngã của mình. Vượt qua nỗi cô đơn và số phận lẻ loi, cây gạo của Vũ thị Huyền vẫn bùng cháy muôn vàn hoa đỏ, bừng bừng sức sống, hiến dâng cho đời những gì tốt đẹp nhất của mình, nóng bỏng và tràn đầy năng lượng:

Xuân đến
Giật tung áo ngực
Đỏ cơi lên trong sấm mưa ran...

Tả cây gạo tưng bừng nở hoa trong tiếng sấm đầu mùa, trong cơn mưa ríu ran nồng ấm mà nhà thơ lại viết là: Giật tung áo ngực... để rồi sau đó:  Đỏ cơi lên... thì thật là mới lạ và rất tài hoa!. Một hình tượng thơ đầy nữ tính, táo bạo và hồng hào da thịt. Nó lại rất đúng với sự nở hoa của loài cây này: đầy bất ngờ, bùng cháy muôn vàn ngọn lửa. Tràn đầy năng lượng và đỏ hết mình. Viết về cây cũng là viết về Người. Cụ thể hơn là những người phụ nữ đầy bản lĩnh, biết vượt qua mọi ngang trái của số phận để dâng hiến cho cuộc đời những gì tốt đẹp nhất của mình. Người đã hóa thân vào cây. Và cây chính là biểu tượng của nhân cách và lẽ sống của Người...
Một bài thơ hiện đại và giàu nữ tính. Một tứ thơ thật lạ và có sức khái quát rất cao. Ý tưởng thơ sâu sắc, hình tượng thơ tuy quen mà thật lạ. Ngôn ngữ kiệm lời, chuẩn xác và tài hoa. Nói về cây về hoa cũng là nói về Người. Nói về sự thiệt thòi nhưng cũng nói về sự hiến dâng. Nói về vẻ đẹp của hoa cũng là tôn vinh những giá trị bền vững của loài hoa đó...