Khơi thông động lực phát triển quốc gia

Thứ 5, 13/03/2025 | 10:57:00 [GMT +7] A A

Bài 1: Sáp nhập đơn vị hành chính: Tạo dư địa, không gian phát triển mới

Bài 2: Vị thế chiến lược và không gian phát triển của Bắc Ninh

Với tốc độ phát triển kinh tế - xã hội ấn tượng và vị trí địa lý thuận lợi, Bắc Ninh đã, đang khẳng định vị thế quan trọng trong Vùng Thủ đô và cả nước. Tỉnh sở hữu nhiều tiềm năng, lợi thế để bứt phá, trở thành một trong những trung tâm kinh tế, văn hóa năng động của vùng.

Tỷ lệ đô thị hóa của Bắc Ninh hiện đã đạt 60,3% (vượt tỷ lệ cả nước là 42,7%), dự kiến hết năm 2025 đạt 75%.

Vị thế trung tâm, động lực tăng trưởng

Nằm ở cửa ngõ phía Đông Bắc thủ đô Hà Nội, Bắc Ninh được ví như "viên ngọc quý" của vùng Đồng bằng sông Hồng. Tỉnh đóng vai trò là mắt xích quan trọng trong tam giác kinh tế trọng điểm Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh, góp phần thúc đẩy sự phát triển của khu vực. Vị trí địa lý đắc địa còn mang lại cho tỉnh này lợi thế vượt trội khi nằm trên hai hành lang kinh tế chiến lược: Côn Minh - Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng và Nam Ninh - Lạng Sơn - Hà Nội - Phủ Lý, giúp tỉnh giữ vị thế là trung tâm tổng hợp cấp quốc gia về kinh tế, đồng thời là đầu mối giao thông, giao lưu trong nước và quốc tế, có vai trò thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của vùng liên tỉnh phía Bắc.

Với những lợi thế trên, Bắc Ninh trở thành một trong 10 tỉnh thành năng động nhất của Vùng Thủ đô Hà Nội (theo Quyết định 490/2008/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về phê duyệt Quy hoạch xây dựng vùng Thủ đô Hà Nội đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2050). Sự gần gũi với trung tâm chính trị và kinh tế của cả nước đã tạo điều kiện lý tưởng cho Bắc Ninh phát triển vượt bậc, thu hút mạnh mẽ đầu tư trong và ngoài nước, đồng thời mở rộng giao lưu văn hóa và hợp tác quốc tế. Tỉnh đã và đang khẳng định vai trò là động lực tăng trưởng quan trọng, góp phần vào sự thịnh vượng chung của Vùng Thủ đô và cả nước.

Thời gian qua, tỉnh được đánh giá là một trong những địa phương có tốc độ phát triển kinh tế - xã hội nhanh nhất cả nước, đạt được nhiều thành tựu trong phát triển công nghiệp, thu hút đầu tư nước ngoài, phát triển đô thị và nâng cao đời sống nhân dân, trở thành tỉnh có nhiều điểm sáng và mô hình phát triển được lấy làm nhân tố điển hình để nhân rộng. Đơn cử: Dẫn đầu cả nước về phát triển nhà ở xã hội; là tỉnh đầu tiên và cũng là tỉnh duy nhất trong cả nước được Bộ Công an lựa chọn thí điểm xây dựng mô hình “Tỉnh an toàn giao thông”, đến nay hiệu quả mô hình này đã được đánh giá cao và được Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ Công an tiếp tục nghiên cứu, triển khai nhân rộng xây dựng mô hình “Tỉnh an toàn giao thông” tại các tỉnh, thành phố trên cả nước.

Kết quả đạt được về kinh tế - xã hội trong năm 2024 cũng cho thấy những nỗ lực của tỉnh Bắc Ninh trong việc thúc đẩy tăng trưởng, thu hút đầu tư, đặc biệt là vốn FDI. Theo báo cáo của Sở Tài chính Bắc Ninh, năm 2024 tỉnh đã thu hút vốn đầu tư FDI đạt khoảng 5,1 tỷ USD, đứng đầu cả nước về quy mô vốn đầu tư thu hút. Kim ngạch xuất nhập khẩu đạt 57,4 tỷ USD, nộp ngân sách Nhà nước đạt 8.292 tỷ đồng.

Nổi bật trong quý I năm 2025, tổng sản phẩm trên địa bàn tỉnh (GRDP) ước tăng 9,64%, vượt cả 2 kịch bản dự báo tăng trưởng mà tỉnh này xây dựng. Ngoài ra, quý I/2025, toàn tỉnh đã cấp mới đăng ký đầu tư cho 24 dự án đầu tư trong nước với tổng vốn đầu tư đăng ký trên 111.000 tỷ đồng, gấp 55 lần so với cùng kỳ. Vốn đầu tư nước ngoài cũng tăng mạnh, với tổng vốn đăng ký cấp mới và điều chỉnh tăng vốn thêm hơn 1,4 tỷ USD, gấp 3,9 lần so với cùng kỳ năm trước. Tổng vốn đăng ký các doanh nghiệp thành lập mới đạt 13.000 tỷ đồng (gấp 3,3 lần).

Theo phân tích, hầu hết các chỉ tiêu cơ bản của tỉnh này đều thuộc nhóm dẫn đầu cả nước như: GRDP năm 2024 ước 232,8 nghìn tỷ đồng, quy mô GRDP đứng thứ 4 vùng Đồng bằng sông Hồng và thứ 9 cả nước. Các chỉ tiêu về GRDP bình quân đầu người, giá trị sản xuất công nghiệp và kim ngạch xuất khẩu đều đứng đầu vùng Đồng bằng sông Hồng và đứng thứ 2 cả nước với tốc độc tăng trưởng GRDP đạt 6,03% so với năm 2023; thu nhập bình quân đầu người ước đạt 73 triệu đồng, tăng 14,8% so với năm 2023.

Về hạ tầng công nghiệp, Bắc Ninh hiện có 15 khu công nghiệp tập trung, 1 khu công nghệ thông tin (tổng diện tích 16 khu công nghiệp khoảng 6.397ha) và hơn 36 cụm công nghiệp; tỉnh đặt mục tiêu đạt 25 khu công nghiệp vào năm 2030. Về tỷ lệ đô thị hoá, hiện tỉnh này đã đạt 60,3% (vượt tỷ lệ cả nước là 42,7%), dự kiến hết năm 2025 đạt 75%.

Về quy hoạch, Bắc Ninh cũng đã phê duyệt xong quy hoạch tỉnh, quy hoạch chung đô thị. Trên cơ sở quy hoạch chung đô thị được phê duyệt, tỉnh đã triển khai lập, thẩm định, phê duyệt xong 26 đồ án quy hoạch phân khu đô thị, phủ kín toàn bộ khu vực đô thị phía Bắc Sông Đuống để làm cơ sở triển khai các dự án đầu tư xây dựng thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội; là một trong các tỉnh có tỷ lệ phủ kín quy hoạch phân khu cao của cả nước. Hiện Bắc Ninh đã cơ bản hoàn thành chương trình, đề án phát triển đô thị và nhà ở làm cơ sở triển khai các dự án đầu tư.

Bắc Ninh có 23 cảng thủy nội địa với quy mô hơn 200ha, hiện tỉnh tiếp tục thu hút đầu tư các cảng thủy nội địa cấp vùng.

Tiềm năng, lợi thế nổi bật

Nhìn nhận về những lợi thế của tỉnh, Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Ninh Vương Quốc Tuấn đánh giá, Bắc Ninh là địa phương sở hữu nhiều tiềm năng, nội lực và nhiều lợi thế để phát triển với vị trí địa lý thuận lợi cho giao thương, kết nối và hợp tác. Tỉnh có hệ thống giao thông đồng bộ, hiện đại với các tuyến đường bộ, đường sắt, đường thủy quan trọng, kết nối thuận tiện với các vùng trong nước và quốc tế. Bên cạnh đó, nguồn lao động dồi dào, có trình độ và kỹ năng nghề, đáp ứng nhu cầu của các nhà đầu tư cùng nền văn hóa lâu đời, phong phú với nhiều di tích lịch sử, văn hóa, danh lam thắng cảnh nổi tiếng, tiềm năng cho phát triển du lịch văn hóa cũng là một lợi thế riêng có.

Đặc biệt, tỉnh có nhiều chính sách ưu đãi, hỗ trợ hấp dẫn, tạo môi trường đầu tư thông thoáng, thuận lợi cho doanh nghiệp và các nhà đầu tư. Hiện tỉnh đã thu hút được rất nhiều tập đoàn lớn đến đầu tư như: Canon, Fushan Technology, Hanwha Techwin security, Goertek, Amkor… là điểm đến lý tưởng của các "đại gia" công nghệ toàn cầu, thu hút lực lượng lao động hùng hậu với hơn 400.000 người đến làm việc và sinh sống tạo nên một trung tâm công nghiệp năng động, khẳng định vị thế trên bản đồ kinh tế của cả nước và khu vực.

Theo các quy hoạch đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, Bắc Ninh được định hướng phát triển mạnh mẽ và toàn diện. Quy hoạch hệ thống đô thị và nông thôn thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quyết định số 891/QĐ-TTg) xác định đến năm 2030, Bắc Ninh đạt tiêu chí đô thị loại I và trở thành thành phố trực thuộc Trung ương. Đồng thời, các đô thị khác như Từ Sơn, Quế Võ, Thuận Thành, Yên Phong và Tiên Du được nâng cấp.

Quy hoạch xây dựng Vùng thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn 2050 (Quyết định số 768/QĐ-TTg) cũng nêu rõ, vai trò của Bắc Ninh là một cực tăng trưởng quan trọng, trung tâm của vùng, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghiệp, giáo dục, và hạ tầng giao thông.

Dưới góc nhìn chuyên gia, PGS.TS Lưu Đức Hải - Viện trưởng Viện Nghiên cứu đô thị và Phát triển hạ tầng (Tổng hội Xây dựng Việt Nam) cho biết: “Tốc độ phát triển kinh tế nhanh, tỷ lệ đô thị hóa cao, vị trí gần Thủ đô Hà Nội cùng sức hút từ Vùng Thủ đô, Bắc Ninh sẽ có nhiều lợi thế để phát triển công nghiệp và trở thành một trong những đô thị mạnh nhất trong Vùng Thủ đô với 2 tính chất nổi trội của “Đô thị di sản” và “Đô thị công nghiệp”.

Toàn tỉnh Bắc Ninh có 8 đơn vị hành chính với 9 đô thị.

Cơ bản đáp ứng tiêu chuẩn thành phố trực thuộc trung ương

Tại Quy hoạch tỉnh Bắc Ninh thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn 2050 (Quyết định số 1589/QĐ-TTg) đề ra mục tiêu đến năm 2030, “Bắc Ninh trở thành thành phố trực thuộc Trung ương; là trung tâm kinh tế, văn hóa năng động của khu vực phía Bắc; một trong những cực phát triển của vùng đồng bằng sông Hồng, kết nối chặt chẽ với Thủ đô Hà Nội; có hệ thống kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội phát triển đồng bộ, hiện đại…”.

Định hướng trở thành thành phố trực thuộc Trung ương của tỉnh Bắc Ninh đã rất rõ theo các Quyết định quy hoạch vùng, quy hoạch tỉnh. Mới đây nhất, tại Thông báo Kết luận số 119-TB/VPTW ngày 20/01/2025 của Văn phòng Ban Chấp hành Trung ương về chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm trong chuyến thăm và làm việc tại tỉnh Bắc Ninh cũng nêu rõ: “Đồng ý về cho tỉnh Bắc Ninh trình Bộ Chính trị Đề án thành lập thành phố Bắc Ninh trực thuộc Trung ương vào quý II/2025.

Ngoài những lợi thế đã có, Bắc Ninh còn có thêm động lực và không gian phát triển mới khi tỉnh này vừa được phê duyệt bổ sung Cảng hàng không Gia Bình thuộc huyện Gia Bình thành Cảng hàng không quốc tế, bổ sung vào Quy hoạch tổng thể phát triển hệ thống cảng hàng không, sân bay toàn quốc thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 với tính chất sử dụng là sân bay dùng chung dân dụng và an ninh; được Bộ trưởng Bộ Giao thông vận tải ký Quyết định số 177/QĐ-BGTVT phê duyệt điều chỉnh cục bộ Quy hoạch phát triển hệ thống cảng cạn thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, bổ sung cảng cạn Gia Bình, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh vào quy hoạch.

Định hướng kết nối sân bay Gia Bình với trung tâm Thủ đô Hà Nội.

Tại Thông báo Kết luận số 68/TB-VPCP ngày 27/02/2025 của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tại cuộc họp về việc đầu tư xây dựng đường kết nối sân bay Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh với Thủ đô Hà Nội và xây dựng trung tâm logistics tại khu vực sân bay Gia Bình cũng thể hiện rõ: “Về một số nội dung liên quan đến triển khai dự án, Tổng Bí thư Tô Lâm đã đồng ý chủ trương (Thông báo số 119-TB/VPTW ngày 20 tháng 01 năm 2025 của Văn phòng Trung ương Đảng). Đề nghị các bộ, cơ quan, địa phương khẩn trương thực hiện. Trường hợp cần có “cơ chế đặc thù” thì kịp thời báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định”. Đồng ý chủ trương “điều chỉnh Quy hoạch tỉnh Bắc Ninh thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quyết định số 1589/QĐ-TTg ngày 08 tháng 12 năm 2023 của Thủ tướng Chính phủ) theo trình tự, thủ tục rút gọn, điều chỉnh Quy hoạch chung đô thị Bắc Ninh đến năm 2045 (Quyết định số 728/QĐ-CP ngày 20 tháng 6 năm 2023 của Thủ tướng Chính phủ) để khẩn trương thực hiện Kết luận chỉ đạo của Tổng Bí thư, tỉnh Bắc Ninh tổ chức lập, điều chỉnh quy hoạch theo đúng quy định của pháp luật hiện hành để triển khai nhanh, bảo đảm chất lượng và tiến độ dự án”.

Có thể thấy, chủ trương, đường lối của Đảng, Nhà nước đã định hướng, xác định tỉnh Bắc Ninh có vai trò quan trọng trong liên kết và phát triển vùng, đồng thời ủng hộ mạnh mẽ chủ trương định hướng Bắc Ninh trở thành thành phố trực thuộc Trung ương.

Được biết, hiện UBND tỉnh Bắc Ninh đã giao Sở Xây dựng Bắc Ninh chủ trì lập Đề án đề nghị công nhận đô thị Bắc Ninh đạt tiêu chí đô thị loại I và đã cơ bản đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn của thành phố trực thuộc trung ương; đồng thời tỉnh đang đẩy nhanh tiến độ Đề án thành lập thành phố Bắc Ninh trực thuộc Trung ương để trình Bộ Chính trị trong tháng 04/2025.

Vị trí tỉnh Bắc Ninh trong quy hoạch Vùng Thủ đô.

Trước đó, khi đánh giá về sự đặc biệt “có một không hai” của Bắc Ninh, PGS.TS Lưu Đức Hải cho rằng, diện tích nhỏ nhất so với cả nước chưa hẳn là bất lợi của tỉnh này, theo ông, nếu chỉ xét về yếu tố diện tích thì Bắc Ninh sẽ bị ảnh hưởng ít nhiều khi xem xét đô thị trở thành thành phố trực thuộc Trung ương. Nhưng xét về quy mô, nó cũng có những lợi thế nhất định như: Có tốc độ phát triển nhanh, tỷ lệ đô thị hóa cao, vị trí gần Thủ đô Hà Nội cùng sức hút từ Vùng Thủ đô. Bắc Ninh sẽ có nhiều lợi thế để phát triển công nghiệp và trở thành một trong những đô thị mạnh nhất trong Vùng Thủ đô với 2 tính chất nổi trội là “Đô thị di sản” và “Đô thị công nghiệp”. Vì thế, cần đặt và xét tỉnh này theo yếu tố “Đô thị đặc thù”, cần được bảo tồn, phát huy, phát triển, không nên chỉ xét dưới góc nhìn về dân số và diện tích như một đô thị thông thường”.

Tại Kết luận số 127 của Ban Chấp hành Trung ương cũng nêu rõ, khi sát nhập, sắp xếp đối với cấp tỉnh, “ngoài quy mô dân số, diện tích, cần nghiên cứu kỹ quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch vùng, quy hoạch địa phương, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, phát triển ngành, mở rộng không gian phát triển, phát huy lợi thế so sánh, đáp ứng yêu cầu phát triển của từng địa phương và yêu cầu, định hướng phát triển của giai đoạn mới…”.

Kết luận số 128-KL/TW của Bộ Chính trị về chủ trương công tác cán bộ cũng nêu: “Tiếp tục thực hiện có hiệu quả Kết luận số 121-KL/TW, ngày 24/01/2025 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng; Kết luận số 126-KL/TW, ngày 14/02/2025 và Kết luận số 127-KL/TW, ngày 28/2/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư khóa XIII về triển khai nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị. Kể từ ngày 7/3/2025 cho đến khi hoàn thành việc thực hiện đề án không tổ chức đơn vị hành chính cấp huyện và sáp nhập, hợp nhất một số đơn vị hành chính cấp tỉnh, tổ chức lại đơn vị hành chính cấp xã; thực hiện sắp xếp, tinh gọn các cơ quan Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị-xã hội, các hội quần chúng do Đảng, Nhà nước giao nhiệm vụ…”.

Với những lợi thế được phân tích ở trên cùng góc nhìn của PGS. TS Lưu Đức Hải (nguyên Cục trưởng Cục Phát triển đô thị - Bộ Xây dựng), một chuyên gia kỳ cựu về nghiên cứu đô thị, tác giả của nhiều bài báo, đầu sách liên quan đến lĩnh vực đô thị và theo các Kết luận của Ban Bí thư, Bộ Chính trị về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, sắp xếp tổ chức lại hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp góp phần “Khơi thông động lực phát triển quốc gia”, việc tỉnh Bắc Ninh nếu phải sát nhập, hay thuộc diện phải sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh, thì định hướng trở thành thành phố trực thuộc Trung ương vẫn là một động lực lớn để địa phương này phấn đấu hiện thực hoá trong thời gian tới.

Nguyên Khánh

Link gốc