Mấy suy nghĩ về hoạt động du lịch gắn với các di tích lịch sử - văn hóa

Du lịch Bắc Ninh không giống với những tỉnh có lợi thế du lịch như Thanh Hóa, Quảng Ninh, Huế, Lào Cai, các tỉnh đồng bằng sông Cửu Long,… Nếu cái mạnh của các tỉnh có biển đảo đẹp để đẩy mạnh ngành du lịch thì Bắc Ninh ta không có; chúng ta cũng không có hệ thống cung điện, lăng tẩm và cảnh đẹp thơ mộng như Huế; những thế mạnh của du lịch sinh thái với hệ thống kênh rạch chằng chịt, cây trái ngút ngàn và những món ăn độc đáo của các tỉnh đồng bằng Nam bộ… Du khách muốn được thưởng thức vẻ đẹp nên thơ của tiểu vùng khí hậu độc đáo như Đà Lạt, SaPa, Mẫu Sơn cũng không thể đến Bắc Ninh được.

Mục đích của du lịch là nghỉ ngơi, là thưởng thức, là khám phá. Trên địa bàn tỉnh ta, phục vụ cho du lịch có chăng chỉ có một số di tích Lịch sử- Văn hóa (DTLSVH), Lịch sử Cách mạng và một số làng Quan họ gốc. Với những điều kiện ấy, chúng ta chỉ có thể thỏa mãn nhu cầu khám phá của những khách du lịch là các nhà nghiên cứu của các ngành văn hoá dân gian, lịch sử, tôn giáo, kiến trúc nghệ thuật,...

Bắc Ninh có nhiều đường giao thông bộ nối liền giữa thủ đô Hà Nội với tỉnh Lạng Sơn, giữa thủ đô Hà Nội với Quảng Ninh, giữa Quảng Ninh với sân bay Nội Bài,… khách có thể dừng lại tham quan một vài di tích văn hóa, rồi lại đi tiếp mà rất ít khi nghỉ lại qua đêm, vì chỉ cần 1 giờ là về đến Hà Nội, chỉ cần hơn 2 giờ là đến Lạng Sơn, Quảng Ninh.

Các điểm du lịch ở Bắc Ninh lại lẻ tẻ, rời rạc, rất khó thiết lập tour du lịch một cách liên hoàn tối ưu với phương án hấp dẫn và liên tục;

Nếu du lịch biển, vấn đề đào tạo hướng dẫn viên du lịch không đặt ra một cách bức thiết thì du lịch tâm linh hay du lịch tìm hiểu di tích lịch sử văn hóa lại cần đặc biệt lưu ý. Điều này, ở Bắc Ninh có lẽ chưa có sự chuẩn bị chu đáo. Theo chúng tôi, để tạo sự hấp dẫn và tin cậy đối với khách du lịch, hướng dẫn viên du lịch trong lĩnh vực này phải có trình độ hiểu biết cần thiết về di tích, có phông văn hóa rộng, có khả năng diễn đạt truyền cảm, hấp dẫn. Đây thực sự là điều không thể ngày một ngày hai mà thực hiện được.

Những đặc điểm trên đây thực ra cũng là mặt khó khăn của du lịch Bắc Ninh.

Vấn đề thứ hai mà chúng tôi quan tâm suy nghĩ là chúng ta bảo tồn và phát huy giá trị các DTLSVH cụ thể là chúng ta bảo tồn và phát huy cái gì, tại sao phải bảo tồn và phát huy giá trị của những di tích đó? Vấn đề này, xét về phương diện lý thuyết thì không khó, nhưng để thực hiện được mục tiêu của chương trình đó thì không đơn giản chút nào.

Có lẽ, về mặt lý thuyết, ai cũng biết rằng bảo tồn giá trị các DTLSVH là bảo tồn những giá trị gốc (hoặc có yếu tố gốc) của di tích và phát huy những giá trị lịch sử, văn hóa của di tích đó nhằm góp phần xây dựng một nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, từ đó góp phần giáo dục tình yêu quê hương đất nước cho các tầng lớp nhân dân, nhất là thế hệ thanh thiếu niên. Nhưng bảo tồn DTLSVH theo đúng nghĩa thực của nó, trong thời buổi kinh tế thị trường như hiện nay sẽ phải đối mặt với nhu cầu xây dựng cơ sở vật chất mới ở những nơi có di tích. Thực tế cho thấy, nhiều DTLSVH trên địa bàn Bắc Ninh bị xâm hại, bị làm biến dạng (chùa Dâu, chùa Phật Tích, Thành Bắc Ninh,…); một số hiện vật cổ có giá trị nghệ thuật cao bị sơn thiếp lại, làm mất đi rất nhiều giá trị thực của nó (tượng thập bát La hán ở chùa Dâu),… Đó là chưa kể một số di chỉ khảo cổ học đã được xếp hạng đến nay đã bị biến mất. Một điều nữa là nói đến bảo tồn di tích là nói đến vấn đề kinh phí. Ở Bắc Ninh, vấn đề cho tư nhân đầu tư bảo tồn di tích là vấn đề không dễ, có chăng là kêu gọi và động viên nhân dân nơi có di tích thực hiện phương châm “Nhà nước và nhân dân cùng làm”, hoặc kêu gọi các tổ chức phi chính phủ của các nước, các Việt kiều yêu nước, các doanh nhân thành đạt tài trợ bảo tồn di tích, nhưng trước hết và trên hết vẫn cần phải có nguồn kinh phí của Nhà nước.

Như vậy, thực hiện công tác bảo tồn DTLSVH, trong thực tế không phải là chuyện đơn giản.

Về công tác phát huy giá trị các DTLSVH, chúng tôi thấy cần có nhiều phương thức phát huy, chẳng hạn như, quảng bá cho du khách nhân những chuyến du lịch, quảng bá trên các phương tiện thông tin đại chúng, có chương trình giới thiệu cho học sinh các cấp học, in ấn tài liệu,… Những hoạt động quảng bá này cần được xây dựng thành chương trình, kế hoạch cụ thể, kèm theo việc phân công cán bộ thực hiện và các điều kiện kinh phí hoạt động. Tuy nhiên, đối với khách du lịch-dù là du lịch trên các DTLSVH- du lịch không có nghĩa là đi nghe một bài giảng về lịch sử, về văn hóa hay về tôn giáo mà là một cuộc đi chơi có chút ít nhu cầu tìm hiểu, nên cách quảng bá cũng phải hấp dẫn, nhẹ nhàng.

Từ sự nhận biết được những đặc điểm của công tác bảo tồn và phát huy các giá trị DTLSVH và đặc điểm của du lịch Bắc Ninh, chúng ta mới đi đến xác định các giải pháp bảo tồn và phát huy các giá trị DTLSVH gắn với hoạt động du lịch trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh. Chúng tôi thấy cần nhấn mạnh đến cách thức bảo tồn di tích, vấn đề đào tạo đội ngũ hướng dẫn viên du lịch vừa chuẩn mực về trình độ hiểu biết lịch sử văn hóa của địa phương, vừa thành thạo trong nghiệp vụ và vấn đề khai thác các nguồn tài chính phục vụ cho công tác bảo tồn DTLSVH nhằm phục vụ cho hoạt động của ngành du lịch.

Trên đây là một vài suy nghĩ của người ngoài ngành du lịch về câu chuyện du lịch gắn với các di tích Lịch sử- Văn hóa ở Bắc Ninh với mục đích góp một tiếng nói thể hiện sự kỳ vọng của một người dân đối với một ngành kinh tế của tỉnh.

Nguyễn Quang Khải