Tết Thượng nguyên và ngày Hội thơ Việt

Nước ta thời xưa dùng lịch Trăng, dùng chữ Hán nên phong tục tập quán có nhiều nét tương đồng với Trung Quốc. Trong đó có việc coi trọng ngày đầu tiên (ngày nguyên đán) và ngày trăng tròn đầu tiên của một năm (ngày thượng nguyên). Đó chính là Tết Nguyên đán và Tết Thượng nguyên (Rằm tháng Giêng).

Tết Thượng nguyên mỗi thời một phong phú hơn. Thời Hán Văn Đế lên ngôi đúng vào ngày tháng giêng nên cả nước treo đèn lồng chúc mừng. Nhà vua đi thăm thú phố phường chung vui với dân. Đến thời Hán Vũ Đế có cung nữ Nguyên Tiêu dâng món bánh đoàn viên tỏ ý muốn về thăm quê được vua phê chuẩn và từ đó Tết Thượng nguyên có thêm hương vị mới là món bánh đoàn viên này. Do đó người ta còn gọi Tết Thượng nguyên là Tết Nguyên Tiêu - tên người làm bánh và trở thành danh từ chung.

Ở nước ta Tết Nguyên Tiêu không treo đèn lồng, không bánh đoàn viên mà mang phong cách riêng với tục cúng phật cúng thần cầu may cho cả một năm. Vì thế dân ta có câu “Lễ phật quanh năm không bằng cúng Rằm tháng Giêng”. Trong thời kì kháng chiến chống Pháp, ngày Rằm tháng Giêng đi thuyền trên sông Đáy ngắm trăng sáng, Bác Hồ chợt nảy thi tứ viết bài thơ Nguyên tiêu bằng chữ Hán. Ngay sau đó nhà thơ Xuân Thuỷ đã dich vu seo bằng thể thơ lục bát rất thành công. Kháng chiến thắng lợi, năm 2003 Hội Nhà văn Việt Nam đã đề nghị Đảng và Nhà nước cho phép lấy ngày Rằm tháng Giêng là Ngày thơ Việt Nam, một dịp kỉ niệm về Bác và qua đó tôn vinh nền thơ Việt. Ngày thơ Việt Nam lần đầu tiên được tổ chức vào đúng ngày Rằm tháng Giêng năm 2003 tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám. Lần đầu tiên xuất hiện Lá cờ thơ Việt do nhà thơ Nguyễn Trọng Tạo phác thảo. Từ đó đến nay Ngày thơ Việt Nam đều được tổ chức trọng thể ở Văn Miếu mỗi năm một phong phú hơn với các khu vực thơ bốn phương, thơ trẻ, rước đất thiêng và nước thiêng…

Ngày thơ Việt Nam còn được tổ chức trọng thể tại tất cả các địa phương cả nước. Riêng ở Bắc Ninh ngày thơ Việt Nam còn được gắn với chương trình giao lưu gặp gỡ giữa các vị lãnh đạo tỉnh với văn nghệ sĩ đầu xuân. Ngày hội thơ Việt cũng là ngày các văn nghệ sĩ của tỉnh nhận trách nhiệm tôn vinh văn hoá và phát triển trước lãnh đạo và nhân dân toàn tỉnh. Ngày thơ Việt Nam còn được tổ chức ở các huyện và một số xã có phong trào thơ mạnh trong tỉnh như Thuận Thành, Từ Sơn, Gia Bình…

Như vậy, Ngày thơ Việt Nam chính là một phong tục đẹp mới xuất hiện và nó đã góp phần làm phong phú hơn và đậm đà bản sắc văn hoá Việt hơn cho ngày Nguyên tiêu - Tết Thượng nguyên - Rằm tháng Giêng.

Phạm Thuận Thành