Tháng Năm, nhớ lời Bác dạy về xây dựng nhà ở

Ta hãy nghe mơ ước của Bác- một nguyên thủ quốc gia-về  nơi ở của mình: “…Riêng phần tôi thì làm một cái nhà nho nhỏ, nơi có non xanh nước biếc để câu cá, trồng hoa, sớm chiều làm bạn với các cụ già hái củi, em bé chăn trâu, không dính líu gì đến vòng danh lợi” (Bác Hồ trả lời phỏng vấn các nhà báo nước ngoài tháng 1-1946).

Ta hãy nghe mơ ước của Bác- một nguyên thủ quốc gia-về  nơi ở của mình: “…Riêng phần tôi thì làm một cái nhà nho nhỏ, nơi có non xanh nước biếc để câu cá, trồng hoa, sớm chiều làm bạn với các cụ già hái củi, em bé chăn trâu, không dính líu gì đến vòng danh lợi” (Bác Hồ trả lời phỏng vấn các nhà báo nước ngoài tháng 1-1946).

Năm 1954 từ Việt Bắc trở về Hà Nội, từ chối không ở ngôi nhà của toàn quyền Đông Dương để dành làm nhà tiếp khách cho Đảng và Nhà nước, Bác Hồ chọn cho mình gian nhà cấp bốn của người thợ điện. Ngôi nhà 1 tầng khoảng 50m², ẩm thấp, ở bên góc bờ ao trong Phủ Chủ tịch (cách ngôi nhà sàn hiện nay khoảng 100m). Nhà đổ mái bằng nên mùa hè rất nóng, còn mùa đông thì lạnh. Khoảng hơn 3 giờ chiều đã phải thắp đèn vì tối. Bác nói ở đây vừa thích hợp với hoàn cảnh đất nước và tiện nghi khi có khách đến làm việc. Bác chỉ cần đi bộ không cần xe cộ, vừa tiết kiệm vừa không lãng phí. Bác thường nói với các đồng chí phục vụ: “Hãy nhìn nhân dân sống như thế nào để mà sống cho phù hợp. Sống phù hợp với nhân dân mới hiểu được nhân dân”. Người ở đây gần 4 năm trời (từ 1954 đến 1958).

Thỉnh thoảng Bác có đến thăm vài gia đình cán bộ ở những khu biệt thự to trên dưới mười phòng, trang hoàng lộng lẫy, bóng điện từ ngoài cổng vào đến trong nhà có đến vài chục ngọn. Đến lúc ra về Bác tự nói với mình và cũng muốn cho các đồng chí phục vụ ngồi bên nghe thấy: “Trong lúc nhân dân, cán bộ còn rất nghèo khổ, khó khăn, có gia đình hàng chục nhân khẩu chen chúc trong một căn hộ hơn chục mét vuông mà họ sống trong những biệt thự như vậy mà vẫn phởn phơ, vô cảm. Thật không chịu nổi”. Có lần khi ra cửa Bác hỏi chủ nhà: “Nhà nhiều bóng đèn như thế này có hôm nào quên tắt không?”.

 Trong những ngày ở tạm nhà thương Đồn Thuỷ (nay là Bệnh viện Trung ương 108) nghe báo cáo về một số dư luận không hay về việc nhà cửa có liên quan đến một vài cán bộ cấp cao, Bác tâm sự: “Người ta ai cũng muốn có nhà cao cửa rộng, vợ đẹp con khôn, ăn sung mặc sướng nhưng những cái đó dù sao cũng chỉ là nhất thời, còn tiếng xấu thì còn lại muôn đời, lưu truyền mãi mãi…”.

Bác cũng từng căn dặn các kiến trúc sư phải “tùy hoàn cảnh mà xây dựng ngay trong kháng chiến và sau khi kháng chiến thành công”. Phải “đi tới những kế hoạch thiết thực với tình thế hiện tại, và những chương trình kiến thiết hợp với tương lai, kế hoạch chương trình đúng với đời sống mới”. Với nông thôn, Bác nhắc nhở, phải “chú trọng đặc biệt tới vấn đề nhà ở tại thôn quê, tìm ra những kiểu nhà giản dị và cao ráo, sáng sủa và rẻ tiền”.        

Ngày nay, chúng ta đã tạo dựng được những đô thị rộng lớn, những công trình hiện đại, xây rất nhiều các khu nhà ở cao cấp dành cho người có tiền, nhưng lại thiếu nhà ở rẻ tiền cho người nghèo đô thị, công nhân các KCN… Những ngôi nhà biệt thự với hình thức kiến trúc cóp nhặt, làm tốn kém tiền của, công sức mà hiệu quả thẩm mỹ thấp (cóp nhặt hình thức kiến trúc cổ ở Pháp mà ngay ở Pháp người ta cũng đã bỏ đi cả trăm năm rồi) vẫn còn rải rác trên bộ mặt phố phường Bắc Ninh. Chúng ta đang xây dựng nông thôn mới, nhưng diện mạo kiến trúc nông thôn đang nhại lại kiến trúc đô thị. Nông thôn chưa có nhiều kiểu nhà giản dị và cao ráo, sáng sủa và rẻ tiền, phù hợp với lối sống, điều kiện kinh tế còn khó khăn của người nông dân. Đó cũng là điều mà các nhà quản lý và chuyên môn bấy lâu trăn trở.

Những ngày tháng Năm này, cả nước đang kỷ niệm 42 năm ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, đất nước thống nhất và 127 năm ngày sinh của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại, ta càng thấm thía lời dạy của Bác.

Nhà văn Sơn Tùng- Anh hùng Lao động-người có nhiều sáng tác về Bác Hồ nhất (14 tác phẩm) đã nhận xét cô đọng: “Sự vĩ đại của Bác nằm ở nền móng đạo đức!”.

 Sự vĩ đại của Bác là hiện thân của sự hoà mình vào nhân dân, là hiện thực hoá lời dạy của cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc với các con:

- “Vật dĩ quan gia vi ngô phong dạng”

(Đừng lấy phong cách nhà quan làm phong cách nhà mình).

Có người nói rằng đem tích hợp tất cả những cái bình dị đời thường ấy ở Bác, là ta đã nhìn đã cảm được phong cách đạo đức Hồ Chí Minh.

Không một ai đến thăm nhà sàn-nơi ở khiêm nhường của Bác mà không trào dâng niềm xúc cảm trước sự vĩ đại của một nhân cách văn hoá lớn đã trở thành huyền thoại ngay trong cuộc sống đời thường của mình. Với nếp sống thanh cao, giản dị trong một tầm suy nghĩ sâu sắc mãi mãi là bài học lớn cho mỗi người chúng ta.