Tổ tôm điếm - Nét đẹp hội Xuân

Choàng phủ áo xuân rực rỡ, trụ sở Hội Người cao tuổi tỉnh tưng bừng rộn rã trong lễ hội xuân Quan họ. Cờ Tổ quốc, cờ hội khổ lớn gợn sóng trong gió xuân nhẹ thổi. Băng rôn, biểu ngữ rực rỡ sắc màu. Đây là địa điểm tổ chức thi tổ tôm điếm, một nội dung mới trong Hội xuân Quan họ của tỉnh. Trên các ngả đường, trong khuôn viên sân trụ sở, từng đoàn, từng nhóm người phần đông là các cụ cao tuổi khăn áo chỉnh tề, nét mặt tươi cười rạng rỡ, tinh anh. Lời chào, lời chúc sức khoẻ, những cái bắt tay thân thiết nghĩa tình.

Theo cụ Ngô Văn Vượng, Trưởng Ban liên lạc các CLB tổ tôm điếm của tỉnh cho biết: Tổ tôm điếm là một thú chơi đã du nhập vào Kinh đô Thăng Long và vùng Kinh Bắc từ những năm đầu thế kỷ 18. Nó đã bị thất truyền, lãng quên một thời gian khá lâu. Nay được khôi phục đáp ứng nguyện vọng của người cao tuổi. Đây là một môn chơi rất khoa học, mang tính thể thao trí tuệ nuôi dưỡng tinh thần, thanh cao, tao nhã.

Với 120 quân bài, 5 cửa đánh, liêm luật nghiêm chặt chẽ, mỗi ván bài là một trận đồ đòi hỏi người chơi tính toán khoa học, nhanh nhạy. Từ mỗi quân ăn, quân đánh, nước phỗng, nước tái kiến, ăn phu dậy khàn... phải được cân nhắc, xử lý sáng tạo chặt chẽ để lợi bài mình, gây khó khăn kìm bài các cửa, nhanh chóng chuyển bài mình về thế chờ, thế thập thành giành thắng lợi. Có thể nói có hàng trăm, hàng nghìn thế bài khác nhau không trùng lặp, phong phú đa dạng. Chính vì thế tổ tôm thu hút được nhiều người ưa thích, mến mộ. Những ai đã đến với tổ tôm thì thật khó lòng dứt bỏ.

Tại các điếm thi được trang trí đẹp, bàn trọng tài, bàn điếm phủ lụa màu, chủ điếm cùng các thành viên mặc áo dài, đội khăn xếp có biển hiệu chủ điếm và CLB, thiết bị tăng âm loa đài, trống, cờ hiệu theo đúng quy định. Ban trọng tài điều hành cuộc thi thông thạo, bài bản đúng luật. Diễn viên giao bài mặc trang phục lễ hội, giọng hát hay, lời giao bài dùng lối hát nẩy Kiều, nội dung mang tính văn hóa giáo dục:

Dáng hình chạc ngoại bảy mươi

Dưỡng sinh luyện tập nên người thanh tao (ông cụ).

Ngày xưa ngậm tẩu đam mê

Ngày nay ngậm tẩu kẻ chê người cười (bát sách) .

Cuộc thi diễn ra rất sinh động hấp dẫn. Tiếng hát ngọt ngào trầm bổng, tiếng trống mau, thưa, hiệu ăn quân, đánh quân, lúc dập dồn báo hiệu ù những thế bài đẹp: Kính cụ, thập điều, chi nẩy, như phụ họa, dự báo một mùa xuân mới tốt lành.

Từ khi khôi phục lại tổ tôm điếm đã được tổ chức tại hội Lim lần đầu năm 1993. Cùng với Dân ca Quan họ Bắc Ninh, tổ tôm điếm cũng được tổ chức tại Đại hội Văn hóa các dân tộc Việt Nam ở Đồng Mô năm 2009 và tại Đại lễ kỷ niệm 1000 năm Thăng Long-Hà Nội, tổ tôm điếm cũng được tổ chức thi giao lưu tại Công viên bách thảo Hà Nội và Đền Đô (TX Từ Sơn).

Ngày 9-2-2010 UBND tỉnh Bắc Ninh đã chính thức đưa tổ tôm điếm thành một nội dung trong hội xuân hàng năm của tỉnh, làm phong phú nội dung lễ hội, thêm một sân chơi văn hóa bổ ích cho người cao tuổi. Tổ tôm điếm là một nét đẹp văn hóa dân gian độc đáo, một đặc trưng riêng trong các lễ hội xuân vùng Quan họ.

Ngô Côn