Vọng tộc đất Lương Tài

Họ Vũ ở thôn Ngọc Quan có nguồn gốc từ làng Mộ Trạch (huyện Bình Giang, Hải Dương), nhưng có mặt tại xã Lâm Thao (Lương Tài) từ mấy trăm năm trước. Từ một người làm nghề dạy học và bốc thuốc, đến nay đã hình thành một dòng họ bề thế với hơn 1.000 nhân khẩu, chiếm 2/3 dân số thôn Ngọc Quan. Họ Vũ đến Ngọc Quan mang theo cả truyền thống khoa bảng đời nối đời, Văn chỉ thôn Ngọc Quan ghi rõ: Trong số 46 vị khoa bảng được lưu danh thì họ Vũ có 43 người. Còn sách “Bắc Ninh dư địa chí” khi nhắc đến họ Vũ ở Ngọc Quan đã nhận xét ngắn gọn mà súc tích bằng 5 từ là “Vọng tộc đất Lương Tài

Trải mấy trăm năm lập nghiệp ở Lương Tài, con cháu họ Vũ luôn tự hào truyền tụng làm theo những tấm gương ngời sáng của các bậc tiền nhân như Tiến sỹ Vũ Miên, thuở nhỏ được mệnh danh thần đồng, khi trưởng thành làm quan tới chức Thượng thư, văn chương thì xếp hàng Hoa quốc. Đốc học Vũ Quyền là người thầy nổi tiếng uyên thâm, có nhiều học trò đỗ ông Nghè, ông Cống. Vũ Phúc Bình cũng là tấm gương kiên trì học tập, truyền rằng thuở nhỏ trên bàn học của ông luôn có chiếc dũi gỗ duối, khi nào buồn ngủ lấy dùi gõ vào trán cho tỉnh để học tiếp, nhờ chăm học Vũ Phúc Bình đỗ đạt cao làm quan tới chức Tri phủ, rồi Hiến sát sứ…

Trong kháng chiến chống Pháp, những người sớm giác ngộ cách mạng ở Lâm Thao vẫn thuộc về con cháu họ Vũ thôn Ngọc Quan như Vũ Mộng, Vũ Đức Minh, Vũ Đức Dương… Nhà thờ họ Vũ (đã được xếp hạng di tích lịch sử văn hóa) từng là địa điểm liên lạc của Xứ ủy Bắc Kỳ. Cũng trong thời Pháp thuộc họ Vũ có ông Vũ Văn Nghĩa là người đầu tiên của huyện Lương Tài đỗ tú tài, sau trở thành nhà khoa học, chuyên gia đầu ngành về Vi trùng học của Việt Nam.

Tiếp nối truyền thống dòng họ được vinh danh là Vọng tộc đất Lương Tài, con cháu họ Vũ ở Ngọc Quan luôn ý thức nỗ lực vươn lên bằng con đường học vấn. Nhiều cháu con họ Vũ trở thành cán bộ chủ chốt trong bộ máy Đảng, Nhà nước từ cấp TƯ đến tỉnh, huyện; nhiều người trở thành các nhà khoa học, văn nghệ sỹ tên tuổi hoặc các doanh nhân thành đạt. Về học vấn, chỉ tính từ thời hòa bình lập lại, họ Vũ thôn Ngọc Quan có 1 Giáo sư, 1 Phó Giáo sư, 1 Thầy thuốc Ưu tú, 6 Tiến sỹ, trên 10 Thạc sỹ và hàng trăm Cử nhân, hàng trăm sinh viên Đại học, Cao đẳng... Khuyến học dòng họ Vũ cũng luôn là điểm sáng tiêu biểu, tỷ lệ học sinh giỏi xuất sắc, học sinh đỗ ĐH hằng năm của thôn Ngọc Quan đều đứng đầu xã Lâm Thao, trong đó dòng họ Vũ chiếm đa số. Đây chính là nguồn tài nguyên trí tuệ quý giá họ Vũ được thừa hưởng, cơ sở phát huy để mãi xứng danh Vọng tộc đất Lương Tài.

Điều đáng quý nhất với dòng họ Vũ là cháu con họ, dù trưởng thành trên khắp các lĩnh vực, công tác ở mọi nơi khắp trong Nam ngoài Bắc thậm chí cả nước ngoài nhưng vẫn luôn nhớ về quê hương, dòng họ bằng những việc làm thiết thực góp phần dựng xây quê hương, dòng họ ngày càng đẹp giàu. Tiêu biểu là doanh nhân Vũ Quốc Hùng, Tổng Giám đốc Công ty Đại Hoàng Long đã dành nhiều tỷ đồng đầu tư tôn tạo, xây mới các di tích lịch sử văn hóa của quê hương như Đình làng, Cổng làng, Giếng làng, Văn chỉ, Nhà thờ họ, các trường Mầm non, Tiểu học của xã… Cuối năm 2011, doanh nhân Vũ Quốc Hùng còn ủng hộ hơn 10.000 USD tạo nguồn vốn cho quỹ khuyến học dòng họ Vũ hoạt động ngày càng hiệu quả.

Truyền thống hiếu học, khoa bảng của Vọng tộc đất Lương Tài đang được lớp hậu sinh ý thức giữ gìn và phát huy, như 4 chữ trên bức Đại tự tại Từ đường dòng họ: Nhân Trí truyền gia, như câu đối của GS, Anh hùng Lao động Vũ Khiêu đã đề tặng nhân chuyến thăm Ngọc Quan, thăm họ Vũ: Mộ Trạch dựng cơ đồ biết mấy công lao từ thuở trước – Ngọc Quan xây sự nghiệp còn nhiều phúc lộc đến mai sau. Truyền thống hiếu học và khoa bảng của họ Vũ ở Ngọc Quan không chỉ làm rạng danh dòng họ, mà còn làm rạng danh truyền thống hiếu học của quê hương Kinh Bắc. Bởi thế tại Đại hội Khuyến học toàn quốc cũng như các hội nghị khuyến học cấp tỉnh, họ Vũ Ngọc Quan luôn là dòng họ tiêu biểu mẫu mực về phong trào khuyến học, khuyến tài cho nhiều dòng họ xa gần theo gương học tập.

T.T