Y tế cơ sở thích ứng cuộc chiến chống đại dịch

Hai năm qua, đại dịch COVID-19 với những diễn biến khó lường là một “phép thử” với ngành Y tế Bắc Ninh. Đối với y tế tuyến cơ sở, qua đi bỡ ngỡ ban đầu, những thử thách đó đã góp phần tôi luyện bản lĩnh để thích ứng với cuộc chiến chống đại dịch được dự báo vẫn còn tiếp diễn ở phía trước.

Không ít lần tác nghiệp tại cơ sở, phỏng vấn cán bộ, nhân viên các trạm y tế các xã, phường về áp lực và khối lượng công việc phải hoàn thành, điều khiến chúng tôi bất ngờ hơn cả là dù họ được giao đảm nhiệm công việc gì thì đều có chung một câu trả lời: Chúng tôi nghỉ khi quá mệt mỏi, chứ làm mãi cũng không hết việc. Tại những địa bàn ở cấp độ dịch càng cao (cấp 2, 3, 4), áp lực này càng lớn.
Bà Lại Thị Nguyệt, Giám đốc Trung tâm Y tế thành phố Bắc Ninh cho biết: Thành phố Bắc Ninh thành lập 5 Trạm y tế lưu động, mỗi trạm phụ trách theo cụm, trong đó cụm 1 gồm 2 phường Vân Dương và Nam Sơn; cụm số 2 gồm các phường Kim Chân, Đáp Cầu, Thị Cầu, Vũ Ninh; cụm số 3 gồm Kinh Bắc, Tiền An, Ninh Xá, Đại Phúc; cụm 4 gồm Hòa Long, Vạn An, Phong Khê, Suối Hoa; cụm 5 gồm: Khắc Niệm, Hạp Lĩnh, Vệ An, Khúc Xuyên, Võ Cường. Song, trên thực tế, thời gian trước mới có Trạm y tế lưu động thuộc cụm số 1 hoạt động với sự tham gia của 1 trạm trưởng và vận động được 4 cán bộ y tế tư nhân đăng ký. Khi đó, dù trên địa bàn có số ca nhiễm cao, song hoạt động của trạm y tế cụm này còn chưa triển khai được hết các chức năng, nhiệm vụ theo quy định, bởi mới hoạt động được mấy ngày, cán bộ y tế tư nhân không tiếp tục tham gia nữa. Ở những địa bàn cụm ghi nhận nhiều F0, công tác điều tra, truy vết, vận chuyển F0, F1, báo cáo ca bệnh cần rất nhiều nhân lực, cán bộ y tế phải làm việc liên tục song vẫn không thể tránh khỏi trường hợp không báo cáo ca bệnh kịp thời”.
Khó khăn chung mà y tế tuyến cơ sở gặp phải là số lượng cán bộ y tế làm việc tại Trung tâm Y tế và các trạm y tế còn thiếu nhiều so với khối lượng công việc trong công tác phòng, chống dịch. Ở các địa bàn “nóng”, một cán bộ y tế phải kiêm quá nhiều công việc, thời gian làm việc mỗi ngày có thể lên đến 12-16 tiếng đồng hồ; trong khi đó, những cán bộ chuyên trách về phòng, chống dịch không có người thay thế nên khó bố trí nhân lực cho trạm y tế lưu động. Trong công tác tiêm vắc-xin phòng COVID-19, ở những địa bàn tập trung đông dân cư, đặc biệt địa bàn có nhiều doanh nghiệp lớn với số lượng công nhân, người lao động ngoại tỉnh đông thì những ngày tiêm chiến dịch, thời gian nghỉ ngơi của lực lượng y tế rất ít ỏi.

Nhân viên các trạm y tế được huy động trong chiến dịch tiêm vắc-xin phòng COVID-19.

Áp lực càng nặng nề hơn với y tế cơ sở trong cuộc chiến chống đại dịch khi việc triển khai quản lý F0, F1 tại nhà trở nên phổ biến và nhiều lên. Đó cũng là khi phát sinh rất nhiều công việc đối với Trạm Y tế các xã, phường. Họ phải thực hiện nhiệm vụ sàng lọc, xác định tình trạng bệnh, các yếu tố nguy cơ của người nhiễm, đủ các tiêu chuẩn để quản lý người nhiễm tại nhà theo quy định; thực hiện lấy mẫu, xét nghiệm SARS-CoV-2 cho người nhiễm tại nhà; phối hợp với đơn vị vận chuyển đưa người nhiễm đến cơ sở quản lý, thu dung và điều trị người nhiễm COVID-19 tại cộng đồng theo quy định…
Có vô số những công việc không tên với y tế tuyến cơ sở khi số ca mắc tăng cao, nhân lực y tế dàn trải dẫn đến quá tải. Về điều này, y sỹ Vũ Huy Tiến, Trạm trưởng Trạm Y tế phường Vệ An, thành phố Bắc Ninh chia sẻ: Trên địa bàn phường bình quân mỗi ngày ghi nhận 4-5 F0, ngày nhiều nhất lên đến 12 F0, phần lớn đủ điều kiện cách ly, quản lý tại nhà, nhưng nhân lực dàn trải cho nhiều việc cùng một lúc nên lúc nào nhân viên y tế cũng quá tải. Để gọi là tạm hoàn thành công việc, chúng tôi thường xuyên về nhà khi tối muộn, thậm chí là đêm khuya.
Trạm Y tế phường Vệ An có 6 cán bộ, nhân viên y tế, nhưng một nửa thường xuyên tăng cường, tham gia vào các đoàn tiêm vắc-xin phòng COVID-19 nên tại trạm thường xuyên chỉ còn 3 cán bộ, nhân viên y tế. Ít người làm nhưng công việc tại trạm lại nhiều lên gấp nhiều lần so với bình thường, nào là tư vấn về tác dụng phụ sau tiêm vắc-xin phòng COVID-19, khám bệnh BHYT, các công việc liên quan đến chống dịch (lấy mẫu xét nghiệm tại nhà cho F0, F1, thẩm định các điều kiện cách ly, quản lý F0, F1 tại nhà, hoàn thiện hồ sơ…).
Có thể thấy, từ trong đại dịch, các cơ sở y tế tuyến xã đã không ngừng được củng cố, nâng cao năng lực để đáp ứng hai nhiệm vụ song song: Vừa bảo đảm chăm sóc sức khỏe ban đầu cho nhân dân, vừa phòng, chống dịch hiệu quả. Tuy nhiên, do là tuyến gần nhất với người dân, dễ hiểu vì sao những áp lực đầu tiên đè nặng vai cán bộ, nhân viên y tế. Trong bối cảnh có xu hướng gia tăng thêm nhiều ca F0 trong cộng đồng sau kỳ nghỉ Tết dài ngày, áp lực càng nhiều lên thì ý thức của người dân trong phòng, chống dịch và sự tuân thủ, chấp hành nghiêm các quy định về cách ly, quản lý F0, F1 tại nhà đóng vai trò quan trọng trong việc giảm quá tải cho nhân viên y tế tuyến cơ sở.